Yasama (TBMM)
Mecliste güncel olarak 600 milletvekili vardır.
Milletvekili Olma Şartları
- Türk vatandaşı olmak
- 18 yaşını doldurmuş olmak (2017 değişikliği)
- En az ilkokul mezunu olmak
- Askerlik ile ilişiği bulunmamak
- Kısıtlı olmamak
- Konu haklarından yoksun olmamak
- Taksirli suçlar hariç, kasıtlı bir suçtan dolayı toplam 1 yıl ve daha fazla hüküm giymemiş olmak
- Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymemiş olmamak (Devlet aleyhine işlenen suçlar)
Görevinden Çekilmedikçe Milletvekili Olamayacaklar
- Hakimler ve Savcılar
- Yüksek yargı mensupları
- TSK mensupları
- İşçi niteliği taşımayan kamu görevlileri
- Yüksek öğretim elemanları
- Milletvekilliğinin başladığı an; kendisi hakkında mazbatanın düzenlendiği andır, mazbatayı il seçim kurulu düzenler.
- Görevine başladığı an; TBMM huzurunda yemin ettiği andır.
Milletvekillerinin Mali Hakları
Ödenek; en yüksek devlet memurunun aldığı maaşı geçemez.
Yolluk; ödeneğin yarısını geçemez.
Ödenek ve yollukları 3 ay önceden alabilirler, ödenek ve yolluklar kanunla belirlenirler.
Dokunulmazlık (Yasama Bağışıklığı)
Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak)
Bir Milletvekili Meclis çalışmalarında ileri sürdüğü oy, söz ve düşüncelerden dolayı sorumsuzdur. Ömür boyu devam eder. Bir yasama dönemi 5 yıldır. 5 yıl boyunca ileri sürdüğü oy, söz ve düşüncelerden ömür boyu sorumluluğu yoktur. TBMM bunu kaldıramaz.
Yasama Dokunulmazlığı (Nisbi)
Milletvekili olunan süre içerisinde, Milletvekilleri; tutulamaz, tutuklanamaz, sorgulanamaz, yargılanamaz. Milletvekilliği bitene kadar sürer. İşlenen suçlar için zaman aşımı durdurulur, dosyalar düşmez. TBMM bunu kaldırabilir. Bakanlar ve Cumhurbaşkanı yardımcıları Anayasa kapsamında bu hakka sahiptirler.
Dokunulmazlığın Kaldırılması (Nisbi)
TBMM Genel Kurulu dokunulmazlığı kaldırmaya yetkili organdır. Basit çoğunlukla yapılır, yani toplantıya katılanların yarısından bir fazla oyu ile karar alınır. İşleme karşı yargı yolu açıktır, 7 gün içerisinde Milletvekili kendisi ya da bir başka Milletvekili duruma itiraz edebilir, kararı Anayasa Mahkemesi verir.
Dokunulmazlığın Kendiliğinden Kalktığı Haller
Ağır cezayı gerektiren bir suçüstü hali varsa, adam öldürme vb.
Anayasanın 14. Maddesi gereği, Milletvekilinin soruşturması seçimden önce başlamış olmak şartıyla, belirlenen suçlardan (Vatan hainliği, örgüt kurma vb.) yargılanırsa Meclise girse dahi dokunulmazlığı yoktur.
Milletvekilliği Sona Ermesi
Kendiliğinden Sona Erme
- Ölüm
- Gaiplik
- T.C. Vatandaşlığının kaybı
- Cumhurbaşkanı yardımcısı olma
- Bakan olma
- Yeniden seçilememe
Meclis Kararıyla Sona Erme
- İstifa
- Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görevi sürdürmekte ısrar etme
- Meclis çalışmalarına izinsiz ve özürsüz olarak 1 ay içerisinde toplam 5 birleşim günü katılmama
- Bu durumlara 7/15 kuralı gereği Anayasa Mahkemesinde itiraz edilebilir.
Yargı Kararıyla Sona Erme
- Kısıtlama (Alkol bağımlılığı, savurganlık, veli atanması vb.)
- Milletvekilliğine engel bir suçtan dolayı kesin hüküm giyme
Partiden istifa etmek ya da ihraç edilmek Milletvekilliği düşme sebebi değildir.
Meclis başkanı olmak Milletvekilliği düşme sebebi değildir.
Bir partinin kapatılmasına eylemlerle sebep olmak Milletvekilliği düşme sebebi değildir.
TBMM’nin Görev ve Yetkileri
- Kanun yapmak
- Savaşa ve barışa karar vermek (Meclis toplanamazsa, Cumhurbaşkanı-Başkomutan karar verir)
- Yabancı ülkeye asker göndermek
- Para basılmasına karar verme
- Genel veya özel af ilan etmek (Nitelikli çoğunluk, Meclis üye tam sayısı 3/5)
- Milletlerarası antlaşmaların onaylarının uygun bulunması
- Olağanüstü hâl kanunlarını onaylamak ve süresini uzatmak (Cumhurbaşkanı ilan eder)
- Erken seçim ilan etmek (Nitelikli çoğunluk, Meclis üye tam sayısı 3/5)
- İç tüzük yapmak
- Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanları Yüce Divana sevk etmek
- Kalkınma planlarını onaylamak
- Meclis başkanını seçmek
- Kamu baş denetçisini seçmek
- Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek (5 üye seçer)
- RTÜK üyelerini seçmek
- Sayıştay başkan ve üyelerini seçmek
- Hakimler ve Savcılar Kurulu üyelerini seçmek (7 üye seçer)
TBMM’nin İşlemleri
Kanun (Aşamalar)
- Milletvekillerinin yapmış olduğu kanun önerisine, Kanun Teklifi denir. 1 Milletvekili tek başına Kanun teklif edebilir.
- Meclis Başkanına verilen teklifi, Meclis Başkanı komisyonlara sunar.
- Komisyondan geçen teklifi Meclis başkanı Genel kurula uyar.
- Toplantı yeter sayısı (Meclis üye tam sayısı 1/3, 200 kişi) sağlanırsa, oylama yapılır.
- Toplantıya katılanların salt çoğunluğu yani yarısından bir fazlası oy ile Kanun geçer, fakat bu çoğunluk en az 151 olmalıdır (Kabul edilmeyen Kanun teklifi 1 tam yıl geçmeden tekrar sunulamaz)
- Cumhurbaşkanı kanunları 15 gün içerisinde veto edebilir ya da Resmî gazetede yayınlayabilir.
- Meclis, veto edilen kanunu tekrardan aynen kabul edebilir, böyle bir durumda Kanun Resmî gazetede yayınlamak zorundadır, fakat veto edilen kanunun aynen kabul edilebilmesi için Meclis üye tam sayasının salt çoğunluğu (301 kişi) gereklidir.
- Kanunlar, resmî gazetede yayınlandığı gün yürürlüğe girer, sadece seçim kanunları yayınlandıktan 1 yıl sonra yürürlüğe girer.
Bütçe Kanunu; Cumhurbaşkanı teklif eder (1 Ocaktan 75 gün önce), Meclis başkanı teklifi bütçe komisyonuna sunar, komisyon 30 kişiden oluşur ve teklifi 55 gün içerisinde inceleyerek tekrar Meclis başkanına verir, teklif Meclise sunulur, Meclis bütçeyi salt çoğunlukla (1/3, 200 kişi) kabul eder. Bütçe Kanunu Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenebilir.
Kadük Olma; bir yasama döneminde sonuçlandırılmayan teklifler diğer yasama dönemine sarkmamasıdır, yeni dönemde tekrar sunulması gerekir, baştan başlar.
Kanunla Yapılan İşlemler
- Para basılmasına karar vermek (Paraların üzerinde Kanun sayısı yazar)
- Af ilan etmek (Hem genel hem de özel)
- Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak
- Bütçe ve kesin hesap işlemleri
- İl, ilçenin kurulması, kaldırılması
- Milletvekili ödenek belirlenmesi
Not: Anayasa Mahkemesi İnkilap Kanunları haricinde tüm kanunları denetleyebilir.
Parlamento Kararları
- Savaş ilan etmek
- Yabancı ülkeye asker göndermek
- Erken seçim ilan etmek
- Milletvekilliğini düşürmek
- İç tüzük çıkarmak
- Olağanüstü hâl kararlarını onaylamak ve süresini uzatmak
- Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanları Yüce Divana sevk etmek
- Meclisin tatile karar vermesi
TBMM’nin Nitelikli Çoğunlukla Yaptığı İşlemler (3/5, 360 kişi)
- Genel veya özel af ilan etmek
- Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakanları Yüce Divana sevk etmek
- Anayasa değişikliğini kabul etmek
- TBMM başkanını seçmek
- Kamu baş denetçisini seçmek
- Meclis soruşturması açılmasına karar vermek
- Erken seçim ilan etmek
- Devamsızlık sebebi ile Milletvekilliği düşürmek
TBMM’nin Basit Çoğunlukla Yaptığı İşlemler
- Savaş ilan etmek
- Yabancı ülkeye asker göndermek
- Dokunulmazlığı kaldırmak
- Olağanüstü hâl kararlarını onaylamak ve süresini uzatmak
- İçtüzük yapmak
TBMM Çalışma Düzeni
Yasama Dönemi; 5 yıl, 2 Genel seçim arasında geçen süre.
Yasama Yılı; 1 Ekim – 30 Eylül
Birleşim; Genel kurulun gün içerisinde yaptığı toplantıların tümüdür.
Oturum; birleşimin ara ile verilen kısımlarıdır.
Bir yasama yılında Meclis 3 ay tatil yapar, tatil dışında istediği kadar 15 gün ara verebilir, tatildeyken toplanabilir bu durum olağanüstü toplanma sayılır.
TBMM’yi Toplantıya Çağırabilecekler;
- Doğrudan (Resen)
- Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı
- Dolaylı
- Meclis üye tam sayısının 1/5, 120 kişi yazılı isteklerini Meclis Başkanına sunar
TBMM Başkanlık Divanı
- Meclis Başkanı
- Başkan Vekilleri
- Kâtip Üyeler
- İdari Amirler
Meclis Başkanı
- Meclis toplandığı andan 5 gün içerisinde, Milletvekilleri arasından seçilir.
- Gizli oyla, 4 turda, Meclis tarafından seçilir;
- 1. Tur; Meclis üye tam sayısının 2/3 (400) ile seçilebilir.
- 2. Tur; Meclis üye tam sayısının 2/3 (400) ile seçilebilir.
- 3. Tur; Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğu (301 kişi) ile seçilebilir.
- 4. Tur; Adaylardan hangisi oyların çoğunluğunu alırsa Meclis başkanı seçilebilir.
Meclis Başkanı, 2 yıllık seçilir, diğer seçimde seçilen başkan Yasama dönemi bitene kadar kalır.
Siyasi Parti Grupları
30 kişi ile kurulurlar ve 20 milletvekili ile Mecliste grup kurarak yer alabilirler.
Yapabileceği İşlemler
- Genel görüşme ve meclis araştırması isteyebilirler.
- Cumhurbaşkanlığı için aday gösterebilir.
- Anayasa Mahkemesi ile iptal davası açabilirler (Sadece en fazla üyeye sahip 2 siyasi parti grubu).
- Bir siyasi partinin kapatılması için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısına talepte bulunabilirler.
- Meclis oturumlarının kapalı yapılmasını isteyebilirler.
Yapamayacağı İşlemler
- Meclis başkanı için aday gösteremezler.
- Görülmekte olan bir dava hakkında soru soramaz, görüşme yapamaz, karar alamaz.
- Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve Bakanın Yüce Divana sevki için soru soramaz, görüşme yapamaz, karar alamaz.
- Dokunulmazlığın kaldırılması ve Milletvekilliğin düşürülmesiyle ilgili soru soramaz, görüşme yapamaz, karar alamaz.
TBMM’nin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları
- Soru; Cumhurbaşkanı yardımcılarına ve bakanlara hitaben sorulur.
- Yazılı Soru şeklinde sunulur ve 15 gün içerisinde cevaplanır.
- Genel Görüşme; toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren bir konunun TBMM genel kurulunda görüşülmesidir.
- Siyasi parti grupları ya da 20 Milletvekili görüşebilir.
- Meclis Araştırması; belirli bir konuda yapılan inceleme ve araştırmadır.
- Siyasi parti gurupları ya da 20 Milletvekili yapabilir.
- Özel bir komisyon oluşturulur.
- Meclis Soruşturması; Cumhurbaşkanı yardımcısı ve ilgili bakan hakkında istenir.
- Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğu (301 kişi) teklif verebilir, Meclis başkanı gündeme taşır ve durum tartışılır. Teklif kabul oyu için Meclis üye tam sayısının 3/5 (360 kişi) gereklidir. 15 kişilik komisyon 2+1 ay içerisinde rapor düzenler. Raporlar Meclis başkanına sunulur. Raporlar Mecliste oylanır ve Meclis üye tam sayısının 3/2 (400 kişi) ile Yüce Divan’a yargılama için sevk yapılır. Yüce Divan 3+3 ay içerisinde duruşmayı sonlandırır ve kararını açıklar. Karar açıklanana kadar Cumhurbaşkanı yardımcısı ve ilgili bakan hakkında görev sonlandırma işlemi yapılamaz.
tam istediğim notlar, teşekkür ederim