Yargı (Bağımsız ve Tarafsız Mahkemeler)
Yargının Bağımsızlığı
- Hiçbir organ, makam veya mercii Hâkim ve Savcılara emir ve talimat veremez.
- Görülmekte olan bir dava hakkında, yasama organı soru soramaz, görüşme yapamaz, karar alamaz.
- Yasama, yürütme ve idari mahkemeler karara uymak zorundadır.
- Mahkeme kararları değiştirilemez, uygulanması geciktirilemez.
Hakimlik ve Savcılık Teminatı
- Hakimler ve savcılar azledilemez.
- Hakimler ve savcılar kendileri istemedikçe 65 yaşından önce emekliye sevk edilemezler.
- Bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle özlük, ödenek ve aylık haklarından mahkûm bırakılamazlar.
Yargı Teşkilatı
Anayasa Yargısı
Anayasa Mahkemelerinde görülür alt mercileri yoktur.
Meclisi denetler, kanun iptal edebilir, siyasi parti kapatma davalarına bakar.
Anayasa Mahkemesi
- 1961 Anayasasıyla birlikte kurulmuştur.
- Anayasa Mahkemesinin 15 asıl üyesi vardır, 12 yıllığına seçilir, tek seferlik seçilebilirler.
- 1 tane Başkan ve 2 tane Başkan vekili vardır, 15 asıl üye kendi arasında seçer.
- Başkan ve vekilleri 4 yıllığına seçilebilir, 12 yılda 3 kez tekrar tekrar seçilebilirler.
- 2020 yılı dahilinde Anayasa Mahkemesi Başkanı; Zühtü ARSLAN.
- Anayasa Mahkemesinin 15 üyesini TBMM (3 üye) ve Cumhurbaşkanı (12 üye) seçer.
Bölümler | Genel Kurul |
Başkan vekilleri + 4 Üye | Başkan + en az 10 Üye |
Bireysel başvurulara bakar (Temel hak ve Hürriyet) | Yüce Divan sıfatıyla yargılama yapar Siyasi partileri kapatma davasına bakar Kanun, anayasa değişikliği, C.B.K ve İç tüzük denetler |
Yüce Divan Sıfatı ile Yargılayacağı Kişiler
- Cumhurbaşkanı
- Cumhurbaşkanı Yardımcıları
- Bakanlar
- Yargıtay Cumhuriyet Baş Savcısı
- Yüksek Mahkeme Mensuplarını
- Sayıştay Başkan ve Üyelerini
- Hakimler ve Savcılar Kurulu
- TBMM Başkanı
- Genel Kurmay Başkanı
- Kuvvet Komutanlıkları
Anayasa Değişikliği
Meclis üye tam sayısının 1/3 (200 kişi) Milletvekili yazılı teklif sunmalıdır.
1. Görüşme
- Teklif hakkında yapılan ilk görüşmedir 48 saat serinleme – soğuma süresi verilir ve 2. Görüşme yapılır.
2. Görüşme
- 1. Görüşmeden 48 saat sonra 2. Görüşme başlar.
- Meclis oylaması yapılır ve 3/5 (360 kişi) – 2/3 (399 kişi) arasında oyla kabul edilirse Cumhurbaşkanı veto edebilir ya da Halk oyuna sunabilir.
- Eğer teklif 2/3 (400 kişi) oran ve üzerinde kabul edilirse Cumhurbaşkanı veto edebilir, onaylayabili ya da Halk oyuna sunabilir.
Anayasa değişikliğinde Halk oyuna gidilirse 60 gün sonra ilk Pazar günü yapılır.
1961, 1982, 1987, 1988, 2007, 2010, 2017 yıllarında toplam 7 kez referandum yapılmıştır.
Norm Denetimi
Soyut Norm Denetimi
İptal davası olarak adlandırılır.
Denetleyebileceği Normlar;
- Anayasa değişikliği
- Cumhurbaşkanı ya da 1/5 (120 kişi) Milletvekili tarafından 10 gün içinde şekli dava açılırsa.
- Kanunlar
- Cumhurbaşkanı ya da 1/5 (120 kişi) Milletvekili tarafından 60 gün içinde şekli dava açılırsa, Esas yönden ek olarak en fazla üyeye sahip 2 siyasi parti dava açabilir.
- Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
- Cumhurbaşkanı ya da 1/5 (120 kişi) Milletvekili ya da en fazla üyeye sahip 2 siyasi parti tarafından 60 gün içinde şekli veya esas dava açılırsa.
- İç tüzük
- Cumhurbaşkanı ya da 1/5 (120 kişi) Milletvekili ya da en fazla üyeye sahip 2 siyasi parti tarafından 60 gün içinde şekli veya esas dava açılırsa.
Somut Norm Denetimi
İtiraz defi olarak adlandırılır, esas yönden dava açılabilir.
Denetleyebileceği Normlar;
- Kanunlar
- Cumhurbaşkanı Kararnamesi
Anayasa Mahkemesi’nin Kararlarının Özellikleri
- Anayasa Mahkemesi kararları kesindir.
- Sadece Yüce Divan sıfatıyla yargılamalarına itiraz edilebilir.
- Anayasa Mahkemesi kararları herkesi bağlar.
- Anayasa Mahkemesi kararları gerekçelidir.
- Anayasa Mahkemesi kararları Resmî gazetede yayınlanır.
- Anayasa Mahkemesi kararları geçmişe yürümez (Geçmiş uygulamalar iptal olmaz).
- Anayasa Mahkemesi iptal kararlarının yürürlüğe girişini 1 yıl geciktirebilir (Meclis karar yapar).
Adli Yargı
Kişiler arasında sorunlara bakar.
Davalar ilk önce İlk Derece Mahkemeler aracılığıyla görülür, sonuç aleyhe çıkar ve itiraz edilirse Yargıtay temyiz yoluna gidilir. İstinaf mahkemeleri, Yargıtay iş yükünü hafifletmek amacına ara mahkeme görevini üstlenmeye başlamışlardır.
Yargıtay;
- Üyelerini Hakimler ve Savcılar Kurumu seçer.
- Yargıtay başkanını kendi aralarında üyeler seçer.
- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve vekilini Cumhurbaşkanı seçer.
Üst Derece Mahkeme
Yargıtay |
İlk Derece Mahkeme
Hukuk Mahkemesi (Genel – Özel) | Ceza Mahkemesi (Genel – Özel) |
Hukuk Genel | Hukuk Özel | Ceza Genel | Ceza Özel |
Asliye Hukuk | İş Mahkemesi | Ağır Ceza | Çocuk Mahkemeleri |
Sulh Hukuk | Aile Mahkemesi | Asliye Ceza | Trafik Mahkemeleri |
Tüketici Mahkemesi | |||
Ticaret Mahkemesi |
İdari Yargı
Devlet ve kişi arasındaki sorunlara bakar.
Danıştay 1/4 üyesini Cumhurbaşkanı, 3/4 üyesini Hakimler ve Savcılar Kurumu seçer.
Davalar ilk önce İlk Derece Mahkemeler aracılığıyla görülür, sonuç aleyhe çıkar ve itiraz edilirse Danıştay temyiz yoluna gidilir. İstinaf mahkemeleri (idari yargıda BİM olarak adlandırılır), Danıştay iş yükünü hafifletmek amacına ara mahkeme görevini üstlenmeye başlamışlardır.
Üst Derece Mahkeme
Danıştay |
İlk Derece Mahkeme
Vergi Mahkemesi | İdare Mahkemesi |
Uyuşmazlık Yargısı
Uyuşmazlık Mahkemelerinde görülür alt mercileri yoktur.
- Adli ve İdari yargı mercileri arasında çıkan, görev ve hüküm uyuşmazlığını çözmeye yetkili mahkemedir.
- 6 asıl 6 yedek üyesi vardır.
- 3 asıl 3 yedek Yargıtay tarafından seçilir.
- 3 asıl 3 yedek Danıştay tarafından seçilir.
- Uyuşmazlık Mahkemesi başkanını Anayasa Mahkemesi kendi üyeleri arasından seçer.
Sayıştay
- TBMM adına mali denetim yapar.
- Başkan ve üyelerini TBMM seçer.
- Sayıştay Yüksek Mahkeme değildir fakat kararları kesindir, itiraz yine kendisine yapılabilir.
- Sayıştay ile Danıştay arasında görüş ayrılığı çıkarsa, Danıştay görüşü üstündür.
Hakimler ve Savcılar Kurulu
- 13 asıl üyeden oluşur, 4 yıllığına seçilirler, tekrar seçilebilirler.
- Başkanı Adalet Bakanıdır.
- Doğal üyesi Adalet Bakanı yardımcısıdır.
- TBMM (7 üye) ve Cumhurbaşkanı (4 üye) üyelerini seçer.
- Meslekten çıkarma kararlarına hariç tüm kararlarına yargı yolu kapalıdır.
- Hâkim ve Savcılar idari görevleri yönünden HSK’ya bağlıdır.
Yargı Yoluna Kapalı İşlemler
- Milletlerarası Antlaşmalar
- Sayıştay ve YSK kararları
- Olağanüstü hâl Cumhurbaşkanı kararları
- İnkılap Kanunları
- Yüksek Hakemler Kurulu
İlk Yorumu Siz Yapın