XIX. Yüzyılda Osmanlı – Dağılma Dönemi – 2. Kısım

Mısır Meselesi (Kavalalı Mehmed Ali Paşa İsyanı)

Mısır konum olarak devletlerin sömürgelerine giden yolda bulunmaktadır, o dönem Mısırda vehhabilik (dini-siyasi hareket) yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu dönemde Bu dönemde bu hareketi bastıran, Mısırda donanmasıyla güçlü Osmanlıya bağlı olması gereken bir Mehmed Ali Paşa vardır.

Aynı dönemde bir önceki konumuzda bahsettiğimiz Yunan isyanı mevcuttu, II. Mahmud isyanı bastırmak için Mısırda bulunan Mehmed Ali Paşa’dan yardım istedi ve Kavalalı Mehmed Ali Paşa isyanı hızlı bir şekilde bastırdı.

Bu durumun karşılığında Mora, Girit valiliğini istedi ve bu isteği kabul edildi.

İsyan bastırılmış olmasına rağmen sahneye Ruslar çıkmıştır ve Yunanlılara bağımsızlık verilmesi için Osmanlı’ya savaş açtı.

Osmanlı – Rusya Savaşı 1828 – 1829

Öncelikle şu bilgileri verelim;

• 1826 yılında yeniçeri ocağı kaldırılmıştı.
• 1827 yılında Ruslar Navarin’de Osmanlı donanmasını yakmıştı.

Bunların da etkisiyle Osmanlı bir mağlubiyet alarak ağır bir antlaşma imzaladı.

Edirne Antlaşması 1829

• Ruslar Sırplardan sonra Eflak için de imtiyazlar verildi.
• Sırplara özerklik verildi
• Yunana bağımsızlık verildi (ilk bağımsızlık kazanan).

Tüm bu gelişmelerin ışığında çıkan Yunan isyanını bastıran Kavalalı Mehmed Ali Paşa Mora, Girit valiliği yerine Girit ve Sureyi’nin Valiliğini istedi. Bu sefer isteğine karşılık alamayan Mehmed Ali Paşa Osmanlıya isyan ederek savaş açtı.

Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın bu tavrı karşısında Osmanlı Rusya’dan yardım istedi. Rusya çıkarları doğrultusunda Osmanlının yardım isteğini kabul ettiler.

Fakat! Ruslardan önce İngiltere ve Fransa olaya müdahale ederek Mehmed Ali Paşa ve Osmanlı arasında bir antlaşma imzalanmasını sağladı.

Kütahya Antlaşması 1833

• Osmanlı ve Mehmed Ali Paşa arasında yapılmıştır.
• Mehmed Ali Paşa aldığı yerlerden geri çekildi ve karşılığında istediği Girit, Suriye valilikleri almıştır.

Bunun olaylar öncesinde yardım eden Rusya ile Hünkâr İskelesi Antlaşması imzalanmıştır.

Hünkâr İskelesi Antlaşması 1833

• Osmanlıya yapılan bir saldırıda koruyucu rolünü Rusya üstlenecektir.
• Osmanlı Rusya tarafına yapılan bir saldırıda boğazları kapatacaktır.
• Boğazların kapatılması maddesiyle Osmanlı son kez Boğazlardaki egemenliğini kullanmıştır.
• Bu antlaşma 8 yıl sürmüştür.

Baltalimanı Ticaret Sözleşmesi 1838

• İngiltere ile imzalanmıştır, İngiltere’den alınan gümrük vergileri kaldırılmıştır.
• Böylece Osmanlı Avrupa’nın açık pazarı haline gelmiştir.

Londra Konferansı 1840 (Öncesinde Tanzimat Fermanı ilan edilmiştir)

• Osmanlı’nın Mısır sorununu (Mehmed Ali Paşa) çözme amacıyla toplanılmıştır.
• Bu konferansın sonucunda Mehmed Ali Paşa sorunu kesin olarak çözümlenmiştir.
• Mehmed Ali Paşaya sonradan verilen valilikler geri alınarak Osmanlıya bağlı hale getirilmiştir.
• FAKAT! Osmanlı Mısıra vali atamayacak Kavalalı’nın oğlu gelecektir (Hidiv kavramı).

Londra Boğazlar Sözleşmesi 1841

• Hünkâr iskelesi sözleşmesinin bitimiyle Rusların boğazlardaki isteklerinin sona ermesi İngiltere’nin bu sözleşmeyi yapmasında etken olmuştur.

• Barış zamanı iskeleden herkes geçer savaş zamanı kapalı olacaktır denilmiştir.
• Boğazlar meselesi bu antlaşmayla Uluslararası bir durum haline gelmiştir.