XIX. Yüzyılda Osmanlı – Dağılma Dönemi – 1. Kısım

Dağılma döneminde Avrupa’nın Osmanlıyı kendi arasında paylaşamaması durumunu Şark meselesi olarak adlandırabiliriz.  Şark meselesi ilk kez 1815 yılında Viyana kongresinde gündeme gelmiştir.

Şark meselesini 2 dönemde inceleyebiliriz; 1071 – 1683 arası Malazgirt ile II. Viyana kuşatmasına kadar ve 1789 Fransız İhtilali sonrası.

Bu dönemde muvazene yani denge politikası kullanılmaya devam edilmiştir. Yani Avrupa’nın çıkar çatışmalarını kullanarak kendini korumasıdır.

İngiltere

• Bu dönemde İngiltere Dünya’nın ilk sömürge sistemini kurmuştur. Sanayi inkılabı ile beraber üretim hızını katlamış ve ham madde arayışına başlamışlardır.
• Osmanlı toprak bütünlüğü koruyuculuğunu politika olarak benimsemiştir. Böylece sömürgelere giden yollarını korumayı amaçlamışlardır.
• Osmanlı içerisindeki Protestanların koruyuculuğunu üstlenmek istemişlerdir. Böylece içişlerine karışma imkanına sahip olmuşlardır.

Fransa

• Osmanlı içerisindeki Katoliklerin koruyuculuğunu üstlenmek istemişlerdir. Böylece içişlerine karışma imkanına sahip olmuşlardır.

Rusya

• Bu dönemde Rusya’nın politikası yine sıcak denizlere inmek olmuştur.
• Panslavizm hedeflerini sürdürmüşlerdir.
• Osmanlı içerisindeki Ortodoksların koruyuculuğunu üstlenmek istemişlerdir. Böylece içişlerine karışma imkanına sahip olmuşlardır.

Avusturya

• Avusturya bu dönemde halen Fransa’da çıkan milliyetçilik akımının etkileriyle uğraşmaktadır.

Almanya

• Prusya Dukalığı siyasi birliğini tamamlayarak Almanya Devleti haline gelmiştir. Bu dönemde yayılma ve büyüme amaçlarındadırlar. Dönemin ortalarında kurulmuş ve geç rol almaya başlamışlardır.

İtalya

• Piyemonte Dukalığı siyasi birliğini tamamlayarak İtalya Devleti haline gelmiştir. Dönemin ortalarında kurulmuş ve geç rol almaya başlamışlardır.

ABD Etkisi

• Monroe Başkanlığında Monroe Doktrinini yani Avrupa’nın işlerine karışmayarak yalnızlık politikasını benimsemiştir.

Osmanlı – Rus Savaşı (1806 – 1812)

• Osmanlı’nın Eflak ve Boğdan beyleri Rusya’dan etkilenmişlerdir, Fransa’nın Osmanlıyı destekleme beyanı ile Osmanlı Rusya’ya savaş açmıştır.
• Dağılan bu savaş dengesine İngiltere Rusya’nın yanında yer almıştır.
• Dengenin değişmesiyle beraber Fransa güçlü olan karşı tarafa geçmiştir, böylece Osmanlı 3 devlete karşı tek başına kalmıştır.
• Bu gelişmelerin ışığında İngiltere Osmanlı’nın koruyuculuğu politikasını öne sürerek Osmanlı’nın tarafına geçerek eşitliği sağlamıştır.
• Osmanlı denge politikasını kullanmaya çalışmıştır fakat yine de savaşın sonucunda Ruslar Osmanlı’ya karşı galip gelmiş ve Bükreş Antlaşması imzalanmıştır. Sırpları desteklemişlerdir ve ayrıcalık kazanmalarını sağlamışlardır.

Önemli Milliyetçilik İsyanları

Sırp İsyanı

• Osmanlıya ilk isyan eden azınlık Sırplardır.
• Kara Yorgi önderliğinde isyan etmişlerdir. Bu doğrultuda;
• 1812 Bükreş Antlaşmasında ayrıcalık kazanmışlardır.
• 1829 Edirne Antlaşmasında özerklik almışlardır.
• 1878 Berlin Antlaşmasında bağımsızlığı kazanmışlardır.

Yunan İsyanı

• Osmanlıya karşı ilk bağımsızlık kazanan azınlıktır, bu duruma etki eden Yunanlıların Avrupa Desteğine sahip olmasıdır.
• İsyan Alexander İpsilanti önderliğinde gerçekleşmiştir.
• Filiki Eterya cemiyeti kurmuşlardır.
• 1829 Edirne Antlaşmasında bağımsızlığı kazanmışlardır.