Osmanlı’da Kültür ve Uygarlık – Ekonomi

Maliye

• Defterdar; maliye işlerinin başında bulunur.
• Siyakat; mali kayıtların tutulduğu şifreli bir yazı şeklidir.
• Para birimleri tarihi sırasıyla; mangır, sikke, sultani olarak bilinir.
• Para birimleri; lira, akçe, kuruş, metelik isimlerini de almıştır, bilinmesi gerekir.
• Yavuz Sultan Selim (I. Selim) döneminde hazine en dolu haline gelmiştir.
• Kanuni Sultan Süleyman (I. Süleyman) döneminde para değer kaybı yaşamış, enflasyon görülmüştür.
• Abdülmecid döneminde ilk kâğıt para; kaime-i mutebere ve mecidiye adında metal para basılmıştır.
• İaşe; halkın yeme, içme, barınma ihtiyaçlarının karşılanmasıdır.
• Gelenekçilik; Osmanlı ekonomisi mevcut sistemi, düzeni koruma üstüne kuruludur.
• Fiskalizm; hazineyi doldurma kavramıdır, gelirleri arttırma hedefleridir.
• Merkantalizm; Devletin sahip olduğu güç savaş dönemleri de dahil altın ile ölçülür demektedir.
• Makyevelizm; amaca ulaşmak için her yol mubahtır anlayışıdır.
• Tağşiş; paranın gramından kırpma yöntemidir ya da karışımdaki kaliteli metal miktarını düşürmedir.
• Müsadere; Devletin kişinin mallarına el koyması durumudur (II. Mahmut kaldırmıştır).
• İltizam Sistemi; bölgesel vergi toplama işlerinin dönemsel olarak Mültezim sıfatında kişilere devredilmesi durumudur.
• Malikane Sistemi; vergi toplama işlerinin ömür boyu devredilmesidir.
• Muhasıllık Meclisleri; bölgesel olarak vergi toplama işlerinden sorumlu oluşumlardır.

Vergi

Şeri Vergiler;

• Öşür, Müslümandan alınan 10 da 1 üretim vergisidir (Halkçılık alanında yapılan yenilikle kaldırılmıştır).
• Haraç, Gayrimüslimlerden alınan 10 da 2 üretim vergisidir.
• Cizye, Gayrimüslimden alınan askerlik vergisidir.
• Ağnam, küçükbaş hayvanlardan alınan vergidir (I. TBMM ilk kanunda bu vergiyi arttırmıştır).

Örfi Vergiler;

• Avarız, olağan üstü durumlarda alınan ek vergilerdir (II. Bayezid ile başlamıştır).
• Çift Bozan, toprağını ekmeyenden ve kaçandan alınan ağır vergi türüdür (Tımar sistemini bozan).
• İmdadiye-i Seferiye, sefere gidilmeden önce toplanan vergidir.

Diğer Vergi Türleri;

• Asiyap, değirmen vergisidir.
• Çift Resmi, Müslüman arazilerinden alınan vergidir.
• İspençe, Gayrimüslimden alınan vergidir.
• Bac, çarşı ve Pazar hizmetlerinden alınan vergidir.
• Kantariye, kantar ticaret vergisidir.
• Resmi Bennak, evlilerden alınan vergidir.
• Resmi Mücerred, bekarlardan alınan vergidir.
• Cerime, suçlulardan alınan vergidir.
• Amediye, ithalat üzerinden alınan vergidir.
• Reptiye, ihracat üzerinden alınan vergidir.

Vergiler Tahrir Defterlerinde kayıt altında tutulur, sorumlusuna Muharrir denir.