Osmanlı’da Demokrasi Hareketleri

1839 Tanzimat Fermanı (Abdülmecid)

• Tanzimat Fermanı ilan edildi.
• 1840 Londra Konferansı öncesi Osmanlı aleyhine karar çıkmasını önleme amaçlı ilan edildi.
• Azınlıklar için eğitim, yönetim, vergi, askerlik gibi birçok alanda yenilikler yapıldı.
• İlk anayasal belge olarak kabul edilir.
• Müslümanlar yerel yönetime katılmışlardır.
• Dış faktörler etkilidir fakat baskı olmadan Padişahın kararıyla ilan edilmiştir.
• Herkes için ilan edilmiştir.

Islahat Fermanı (Abdülmecid) 1856

• Islahat Fermanı ilan edildi.
• 1856 Paris Antlaşması (Kırım) öncesi Osmanlı aleyhine karar çıkmasını önleme amaçlı ilan edildi.
• İngiltere ve Fransa’nın Kırım harbi yardımı karşılığında baskı yapmasıyla ilan edilmiştir.
• Azınlıklar yerel yönetime katılmışlardır.
• Cizye ve Haraç vergileri kaldırılmıştır.
• Azınlıklar için ilan edilmiştir.

I. Meşrutiyet (Abdülhamid) 1876

• I. Meşrutiyet – Kanun-i Esasi ilan edildi.
• Kanun-i Esasi’yi Mithat Paşa yazmıştır, Belçika, Prusya örnek alınmıştır.
• Parlamento açıldı ve halk ilk kez genel yönetime katılmıştır.
• İstanbul Tersane Konferansı öncesi ilan edilmiştir.
• Genel maddelere bakılırsa Yasama – Yönetme Padişah onayına bağlıdır ve yönetimde daha etkindir.

2 Meclis vardır (çift parlemento);

• Mebusan Meclisi halkın seçimiyle gelir.
• Ayan Meclisi Padişah seçer ve sürekli üyelerdir.

İstibdat Devri (Abdülhamid) 1878 – 1908

Sıkı Yönetimdevri olarak bilinir, 93 Harbi sonucu ve Parlamento’nun ikili davranışlarından dolayı Abdülhamid sıkı yönetim uygulamıştır. Bu dönemde sürgüne gönderilen Jön Türkler, İttihat ve Terakki Cemiyetini kurmuşlardır. Ermeni meselesi bu dönemde ortaya çıkmıştır.

II. Meşrutiyet (Abdülhamid) 1908

• II. Meşrutiyet – Kanun-i Esasi ilan edildi.
• Parlamento yeniden açılmıştır.
• Reval Görüşmeleri; bir araya gelen İngiltere ve Rusya, Osmanlıyı paylaşma üzerine görüşmeler yapmışlardır, Osmanlıya hasta adam benzetmesi Rusya tarafından bu görüşmede yapılmıştır. İttihat ve Terakki Cemiyeti bu görüşme hakkında Padişah’ı uyararak Meşrutiyeti yeniden ilan etmesi yönünde baskı yapmışlardır.
• Makedonya’da Resneli Niyazi tarafından çıkan isyanında etkisiyle Meşrutiyet yeniden ilan edilmiştir.

Bu sırada; Bulgaristan, Bosna – Hersek, Girit bağımsızlığını kazanmışlardır.

31 Mart darbesi gerçekleşmiştir, İttihat ve Terakki tarafından öldürülen Hasan Fehmi’nin cenazesinde bir tepki olarak başlamıştır. II. Abdülhamid bu isyanı merkezi güvenliği sağlamak amacıyla bastırmayı çalışmıştır, başarısız olunca İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Harekât Ordusu Mahmut Şevket Paşa komutanlığında bastırmıştır. II. Abdülhamit isyanla alakalı bulunarak Meclis tarafından tahttan indirilmiştir ve Selanik’e sürülmüştür. Başa V. Mehmed gelmiştir ve Hükümet değişmiştir.

1909 Değişiklikleri

Padişahın üstün gelen yetkinliklerini kısıtlama amacıyla yapılmıştır, meclis onayı ve üstünlüğü sağlanmıştır. İttihat ve Terakki Fırkası etkisi artmıştır. Partiler II. Meşrutiyetle ortaya çıkmaya başlamışlardır.

Bu Dönemde Yapılan Hareketlerle Genel Olarak;

• Padişahın yetkileri aşama aşama kısıtlanmıştır.
• Kanun üstünlüğü ilk kez kabul edilmiştir.
• Hukuk Devleti olma süreci başlamıştır.
• Milliyetçilik akımından etkilenen azınlıklara yeni haklar tanınmıştır.
• Avrupa’nın Osmanlı içişlerine karışması önlenmeye çalışılmıştır.
• Dönemde Osmanlıcılık politikası etkin olmuştur.