İslam Öncesi Kültür ve Uygarlık

Ünvanlar

Kağan, Hanyü, Tanyü, İdukut, İlteber, İlteriş, Çar – VAR

Sultan, Padişah, Hünkar – YOK

Semboller

Çadır, Otağ, Taht, Kotuz, Sorguç, Serpuş, Davut, Tuğ, Sancak, Yay – VAR

Ok, Hutbe, Hilat, Menşur – YOK

Devlet Teşkilatı

Kut, yönetme hakkının Göktengri tarafından Kağana verilmesidir. Kut anlayışı Teokrasi örneği değildir.

Veraset, ülke hanedanın erkeklerinin ortak malıdır ve babadan oğula geçer.

Federal, ikili yönetim demektir. Doğu (Kağan) ve Batı (Yabgu) yönetimi olarak ayrılır.

Boylar Federasyonu, merkez yönetiminde bir boyun etrafına daha küçük boyların bağlanması ile oluşur. İl ve İl’e bağlı İlçeler bağlantısı gibi düşünülebilir. İslamiyet öncesinde merkeziyetçi yapı zayıftır. Çok sayıda Türk devleti kurulmuş ve yıkılmıştır.

Kurultay, yasama kanadı diyebiliriz meclis ile ilişkilendirilebilir. Katılımcılara Toygun denir.

Kurultay; Kağan, Hatun, Boy  Beyleri, Hanedan Üyeleri, ve Aygucı katılımı ile oluşur.

Kağan, yürütme kanadı ile ilişkilendirilebilir. Buna göre yasatma ve yürütme ayrılığı vardır diyebiliriz.

Kağan, Kut (siyasi), Ülük – Ülüş (ekonomi), küç (güç) sahibidir. Bunlar Göktengri tarafından verilmiştir.

Kurultay, Kağan yoksa Aygucı tarafından yönetilir.

Son sözü Kağan söyler fakat her zaman Kağan’ın dediği olmaz. İlkel demokrasi örneğidir.

Kağan iyi yönetemezse Kurultay Kağan’ı görevden alır, yenisini seçer.

Kurultay; Toy, Keneş, Kengeş olarak da adlandırılabilir.

Kağan’ın oğulları ve eğitimcileri ile ilgili tarihi ya da devletler arası fark aşağıdaki gibidir;

	Oğul	Yetiştiren
İslam Öncesi	Tigin	Ataman
Selçuklu	Melik	Atabey
Osmanlı	Şehzade	Lala

Toplumsal Hayat

Kavramsal olarak küçükten büyüğe sıralandığında;

Aile (Oguş) – Soy (Urug) – Soy – Budun – İL

olarak görülür ve en küçük yapı birimi aile yani oguştur, İL devlet demektir.

Ekonomik Hayat

Hayvancılık vardır ve debbağ (dericilik), dokuma, yüklet, konserve örnekleri görülür.

Tarım kısıtlı görülür ve töte kanalı, yonca (hayvan yemi) örnekleri görülür.

Ticaret yoğundur ve İpek Yolu (Çinliler ile yoğun etkileşim), Kürk Yolu örnekleri görülür.

İslamiyet öncesinde Baharat Yolu ve Kral Yolu ile etkileşim olmamıştır.

Marongozculuk, demircilik, balıkçılık (denizcilik değil), bankacılık görülmüştür.

Para birimi güncel kaynaklara göre genel olarak SATİR olarak bilinir.

Ordu

Her Türk asker doğar anlayışı geçerlidir. METE tarafından M.Ö 209 yılında temelleri atılmıştır.

Sübaşı kavramı Genel Kurmay ve Yetme kavramı Osmanlıda görülen Akıncı kavramıyla eşleşir.

Hukuk

Töre (Yazısız Kaynak)

Töre bağlılığı esastır. Adalet, eşitlik, iyilik, yararlı olma, uzluk, insanlık kavramlarına bağlıdır.

Uzun süreli hapis cezası görülmez. Ceza kararları alan Yargucı – Yargan olarak adlandırılır.

Din – İnanış

Totomizm, Şamanizm örnekleri görülür. Atalar kültü kavramı yaygındır. Göktengri inancı hakimdir. Uçmağ (cennet), tamu (cehennem), kurgan (mezar), balbal (mezar taşı – heykel), yuğ (cenaze töreni), idukyersu (kutsal eşyalar), yada taşı (Göktengriden gelen kutsal taş), sagu (ağıt) kavramları bilinmelidir.  Kurgan ve balbal kavramları ahiret inancı olduğunu gösterir. Dönemin din adamlarına Şaman, Kam, Baksı denir.

Musevilik, Hristiyanlık ve İslamiyet görülmüştür.

Bilim – Sanat

Bitki – hayvan şekilli süslemeler ile taşınabilir sanat görülmüştür (Para ve kılıç – kalkan üzerine).

12 hayvanlı takvim yapılmıştır (12 hayvanlı 12 yıllık takvim).

Uygurlarda Fresko ve Minyatür örnekleri görülmüştür.

Mimari tarz Stupa olarak adlandırır.

Ressamlık kavramı Bedizci olarak bilinir.

Yazı Dil Edebiyatı

Köktürk Orhun Alfabesi

Uygur Alfabesi (İslamiyetten sonra Karahanlılar tarafından da görülmüştür.

Kiril, arap, latin alfabesi de kullanılmıştır.

Bilinen İslamiyet Öncesi Türk Destanları;