İnkılaplar

1. Siyasal Alanda Yapılan Devrimler (Cumhuriyetçilik)

• I. TBMM’nin Açılması (23 Nisan 1920)
• Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)
• Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)
• Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
• Erkan-ı Harbiye Umum Vekaletinin Kaldırılması (3 Mart 1924)
• Partiler ve Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri (1923 – 1930)
• 1921 ve 1924 Anayasaları
• Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkının Verilmesi (1930 Belediye, 1933, Muhtarlık, 1934 Milletvekili)

2. Hukuk Alanında Yapılan Devrimler (Laiklik)

1926 İsviçre Medeni Kanun’u alınmış, uyarlanmıştır ve böylece Hukuk’ta birlik sağlanmıştır.

---

1924 Anayasası

• 1927’de Yargı erkinden bahsedilmiştir.
• 1928’de Milletvekili yemin şekli değişmiştir.
• 1928’de 2. Maddeden ‘’Devletin Dini İslamdır’’ ibaresi kaldırılmıştır.
• 1930 – 1934’de Kadınlara Seçme ve Seçilme hakkı tanınmıştır.
• 1937’de Atatürk İlkeleri Anayasaya girmiştir (Laikliğin son aşaması).

---

Türk Medeni Kanunu Kabulü (17 Şubat 1926)

• Tüm ilkelere değinir, Cumhuriyetçilik ilkesi yoktur.
• 1912 tarihli İsviçre Medeni Kanun’u, Türk toplumuna yakın olması sebebiyle örnek alınmıştır.
• Mecelle yürürlükten kaldırılmıştır.

Medeni Kanun ile;

• Tek eşlilik getirildi.
• Kadınlara meslek seçim hakkı özgürlüğü verildi.
• Kadınlara mirasta eşitlik verildi.
• Şahitlikte eşitlik verildi.
• Resmi Nikah zorunluluğu getirildi.
• Dini kurumların evlendirme, boşandırma, yargılama işlerine son verildi.
• Medeni Kanun kadınlara siyasal hak vermemiştir, tümü ekonomik ve sosyal haklardır.
• Ayrıca kadına kendi soyadını kullanma hakkı 2002’de verilmiştir.
• Hukukta birlik sağlanmıştır.

---

Hukuk Alanında Yapılan Diğer İnkılaplar

• 1924 Anayasası yapıldı (Kanuni Esasiye son verildi, ikilik ortadan kalktı).
• 1926 yılında İtalya’dan Ceza Kanunu alındı.
• 1926 yılında İsviçre’den Medeni Kanun’un alınmasıyla, Mecelle yürürlükten kalktı.
• 1925 yılında Ankara Hukuk Mektebi açılmıştır, ilk yüksekokuldur, ihtiyaç doğrultusunda açılmıştır.

3. Eğitim – Kültür Alanında Yapılan Devrimler (Ulusçuluk – Laiklik – Halkçılık)

• Eğitim ve öğretimde birliğin sağlanması hedeflenmiştir.
• Ulusal, tarih ve eğitim anlayışını güçlendirmek istenmiştir.

---

Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)

• Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Vasıf Çınar olmuştur.
• Eğitim öğretim faaliyetleri birleştirilmiştir.
• Medreseler kapatılmıştır.
• Yabancı okullar MEB’e bağlanmıştır.
• Modern İlahiyat Fakültesi, İmam Hatip okulları açılmıştır.
• İlkokul zorunlu hale getirilmiştir.

---

Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun (2 Mart 1926)

• 1739 sayılı, Milli Eğitim Temel Kanunudur.
• Laik ve çağdaş eğitiminin temel esasları benimsenmiştir.
• Eğitimde modernleştirme hedeflenmiştir.
• Talim Terbiye Kurulu oluşturulmuştur.

---

Yeni Türk Harflerinin Kabulü (1 Kasım 1928)

• Atatürk’ün emriyle Dil Encümeni, Elifba Raporu ile bize en uygun alfabenin Latin alfabesi olduğunu belirlemiştir.
• Okuma yazmayı kolaylaştırmak, okuma bilen sayısını arttırmak hedeflenmiştir.
• Yeni harflerle basılan ilk gazete Mardin Gazetesidir.
• Doğu kültüründen Batı kültürüne geçişin önemli aşamasıdır.

---

Millet Mekteplerinin Açılması (24 Kasım 1928)

• Halka okuma yazma öğretilmesi hedeflenmiştir.
• Okulları bitirenlerin okuma alışkanlıklarının sürdürülmesi amacıyla Halk Mecmuası dergisi çıkarılmıştır.
• Atatürk’e Başöğretmen unvanı verilmiştir.
• 24 Kasım Öğretmenler günü olarak kutlanmaktadır, Dünyada 5 Ekim 1996’dan beri kutlanmaktadır.
• 1941 yılında Hasan Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç tarafından köylülere hayvancılık ve tarım alanında bilgi verilmesi amacıyla Köy Enstitüleri açılmıştır.

---

Türk Tarih Kurumunun Açılması (15 Nisan 1931)

• Osmanlıdaki Türk tarihinin sadece Osmanlı ve İslam tarihinden ibaret anlayışı değiştirilmesi hedeflenmiştir.
• İslamiyet öncesi Türk tarihi araştırılması istenmiştir.
• Hanedancı, ümmetçi tarih anlayışı yerine milli tarih bilincini oluşturmak hedeflenmiştir.

---

Türk Dil Kurumunun Açılması (12 Temmuz 1932)

• Türk dilinin dünya dilleri arasındaki yerini almasını sağlamak amaçlanmıştır.
• Bilim ve sanat alanında ortaya çıkan kavramların Türkçe karşılığını belirlemek istenmiştir.
• 1936 yılında tüm dillerin kökeninin Türkçe olduğuna dair Güneş Dil Teorisi ortaya atılmıştır.

---

Eğitim, Öğretim ve Kültürel Alanda Yapılan Diğer Yenilikler

• 1925 yılında ilk yüksekokul Ankara Hukuk Mektebi Açılmıştır.
• 1932’de Halk evleri açılmıştır.
• Darülfünun İstanbul üniversitesine dönüştürülmüştür.
• 1936’da Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi açılmıştır.
• 1928’de Güzel Sanatlar Akademisi açılmıştır.
• 1924 yılında Topkapı Sarayı müze haline getirilmiştir.
• 1932’de Ayasofya müzeye dönüştürülmüştür.
• Mesleki Teknik Öğretim teşkilatı kurulmuştur.
• Karma eğitime geçilmiştir ve ilköğretim zorunlu olmuştur.
• Cemal Reşit Rey, Onuncu Yıl marşını bestelemiştir.

Not: Atatürk devrinde Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’a Kur’an-ı Kerim tercümesi yaptırılmıştır ve halka ücretsiz dağıtılmıştır.

4. Toplumsal Alanda Yapılan Devrimler

Toplumu batıl inançlardan kurtarmak, çağdaş görünüme kavuşturmak, toplumsal eşitsizliği kaldırmak, resmi işlemlerde kargaşaya son vermek, Avrupa ile ekonomik ve siyasi uyumu arttırmak hedeflenmiştir.

---

Şapka Kanunu (1925)

• Çağdaş görünme ve Batı ile bütünleşme düşüncesidir.
• Mustafa Kemal ilk defa Kastamonu’da şapka takmıştır.
• Fes, sarık, benzeri başlıklar yasaklanmıştır.
• Kadınlarla ilgili bir yasal düzenleme yapılmamıştır.

Tekke – Zaviye ve Türbelerin Kapatılması

• Şeyh Said isyanına karıştıkları gerekçesiyle de kapatılmışlardır.
• Şeyhlik, dervişlik, üfürükçülük, muskacılık, falcılık gibi kavramlarda kaldırılmıştır.
• Ağa, hacı, hafız, hoca, molla, şeyh, efendi gibi unvanlar soyadı kanunuyla kaldırılmıştır.
• Fatih, Mevlâna, Osman Gazi, Hacı Bektaşi Veli gibi büyüklerin türbeleri hariç, türbeler kapatılmıştır.

---

Miladi Takvimin Kabulü (26 Aralık 1925)

• Osmanlıda ay yılı esaslı Hicri ve II. Mahmut zamanında güneş yılı esaslı Rumi takvimde çıkmıştır.
• 1 Ocak 1926 yılında uygulamaya koyulan Miladi Takvim ile ülke içi ve Avrupa’yla birlik hedeflenmiştir.

---

Beynelmilel Erkamın Kabulü Hakkında Kanun (20 Mayıs 1928)

• Avrupa’yla birlik hedeflenmiştir, ülke içi uygulamalarda birlik vardı.
• Avrupa ile ekonomik işlerin uyum içinde yapılması hedeflenmiştir.
• Önce rakam sonra alfabe değişmiştir.

---

Ölçü Birimlerinin Değiştirilmesi (1 Nisan 1931)

• Hem ülke hem Avrupa’yla birlik hedeflenmiştir.
• Metrik sisteme geçilmiştir.
• Ülke içi uygulamalarda standart hedeflenmiştir.
• Avrupa’yla ekonomik işlerin uyumu sağlanmıştır.

---

Soyadı Kanunu’nun Kabulü (24 Haziran 1934)

• Atanın ailesi ATADAN soyadı kullanır.
• Unvanların kalkmasıyla ortaya çıkan resmi işlerde karışıklığın önüne geçilmesi hedeflenmiştir.
• Alınacak soyadlarında Türkçe şartı getirilmiştir.
• 24 Kasım 1934 tarihinde TBMM tarafından Mustafa Kemal’e Atatürk soyadı verilmiştir, TDK başkanı Saffet Arıkan tarafından önerilmiştir.

---

Milli Bayramlar Genel Tatil Günleri Kanunu (1935)

• Hafta tatili Cuma’dan Pazara alınmıştır.
• Avrupa ile ekonomik işlerin uyum içerisinde yapılması hedeflenmiştir.

---

Bayramlar

• 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı 1921’de kabul edildi.
• 1 Kasım Hakimiyet Bayramı 1923’de kabul edildi, 1935’de kaldırıldı.
• 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı 1925’de kabul edildi.
• 30 Ağustos Zafer Bayramı 1926’da kabul edildi.
• 1 Mayıs Bahar Bayramı (Emek ve Dayanışma günü) 1935’de kabul edildi.
• 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı 20 Haziran 1938’de kabul edildi.

5. Ekonomik Alanda Yapılan Devrimler

Ekonomik alanda birçok toplantı, kongre, yenilik ve girişim yapılmaya çalışılmıştır.

---

İzmir İktisat Kongresi – Türkiye Ekonomi Kongresi (18 Şubat 1923)

• Kazım Karabekir ve Mahmut Esat Bozkurt tarafından Lozan görüşmelerine ara verildiği sırada düzenlenmiştir.
• Çiftçi, tüccar, sanayici ve işçi temsilcilerinin (1136 kişi) katılımı ile düzenlenmiştir.
• Ülkenin Milli Ekonomi politikası belirlenmek istenmiştir.
• Dışa bağımlılığı azaltmak amacıyla yapılmıştır.
• El işçiliğinden fabrika veya büyük işletmeye geçilme konuşulmuştur.
• Vergi ve toprak reformu yapılmıştır.
• İş erbabına amele değil işçi denmelidir kararı alınmıştır.
• Girişimleri destekleyen bankalar kurulmalıdır, denmiştir.
• Liberal (Serbest piyasa ekonomisi) bir ekonomik kalkınma politikası benimsenmiştir, 1930 tarihinden sonra mecburen Devletçi modeli geçilmiştir.
• Üç Siyah: Kömür, Demir, Petrol ve Üç Beyaz: Un, Şeker, Pamuk üretimi hedeflenmiştir.

---

Atatürk Dönemi Bankaları

• İş Bankası 26 Ağustos 1924’te ticari sektöre destek vermek amacıyla kurulmuştur.
• Devletçilikle alakası yoktur, kurucusu Mustafa Kemal, Müdürü Celal Bayar’dır.
• Ziraat Bankası geliştirilmiştir, çiftçiye kredi sağlanması hedeflenmiştir.
• Merkez Bankası 1930’da kurulmuştur, para basma, kaldırma, piyasaya sürme yetkilerine sahiptir.
• Sümer Bank 1933’de Devlet Sanayi Ofisi ile Türkiye Sanayi ve Kredi bankası kaldırılarak kurulmuştur.
• I. Beş Yıllık Kalkınma Planını Sümerbank uygulamıştır.
• Belediyeler Bankası 1933
• Etibank 1935
• Denizbank 1937
• Türkiye Halk Bankası 1938

Akbank, Yapı Kredi, Vakıfbank Atatürk döneminde değildir.

---

Ticaret Alanında Yapılan Yenilikler

• Kapitülasyonların kaldırılmasıyla milli ekonomi için yenilik ve tedbirler alınmıştır.
• Yabancı şirketler ulusallaştırılmıştır.
• 1927 yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmıştır, bedelsiz araziler, vergi muafiyeti, ucuz kredi sunulmuştur, fakat girişimci, sermaye ve teknik eleman yokluğundan başarısız olunmuştur.
• 1928 yılında İktisat Bakanlığı kurulmuştur.
• 1929 yılında Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti açılmıştır.
• 1929’da Yüksek Gümrük uygulaması başlamıştır.
• 20 Şubat 1930’da Türk Parasını Koruma Kanunu kabul edilmiştir.
• Borsa için 1929’da Menkul Kıymetler Borsası açılmıştır, yeni adı BİST.

Notlar:

• Teşvik-i Sanayi Kanunu ile sadece Uşak Şeker Fabrikası kurulmuştur.
• I. Beş Yıllık Sanayi ve Kalkınma Planında ekonomik desteği Rusya vermiştir.
• Hermann Jansen adlı şehir planlayıcısı Ankara’yı başken olarak tasarlayan kişidir.

6. Sağlık Alanında Yapılan Devrimler

• Sağlık işleri devletin görevi sayılmıştır.
• 2 Mayıs 1920’de Sağlık ve Sosyal Yardımlaşma Bakanlığı kurulmuştur.
• 1922 yılında Numune Hastaneleri kurulmuştur.
• 25 Şubat 1925’te Kızılay Hemşire okulu açılmıştır.
• 1928 yılında Laboratuvar hizmetleri amaçlı, Hıfzıssıhha Okulu açılmıştır.
• 193 yılında Merkez Hıfzıssıhha Müessesi kurulmuştur.
• 5 Mart 1920’de Yeşilay (Hilal-ı Ahdar) kurulmuştur.
• 11 Haziran 1868’de Osmanlı Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım Cemiyeti adıyla kurulan Kızılay;
  • 1877’de Osmanlı Hilali Ahmer Cemiyeti adını almıştır,
  • 1923’de Türkiye Hilali Ahmer Cemiyeti adını almıştır,
  • 1935’te Türkiye Kızılay Cemiyeti (Kızılay) adını Atatürk vermiştir,
  • 1947’de Türkiye Kızılay Derneği adını almıştır.
• Sıtma, frengi, verem gibi hastalıklara mücadele edilmeye başlanmıştır.

7. Tarım Alanında Yapılan Devrimler

Köylünün vergi yükünü hafifletip üretimi arttırmak amacıyla Aşar (Öşür) vergisi 1925 yılında kaldırılmıştır, Halkçılık alanında yapılan ilk yeniliktir.

Not: 1931’de Buhran vergisi, 1932’de Muvazene vergisi, 1944’de Toprak Mahsulleri vergisi çıkmıştır.

• 1925’te düşük ücretle köylüye traktör verilmiştir.
• 1925’te Reji İdaresi (Tütün Tekeli) yabancılardan satın alınmıştır.
• 1929’da Tarım – Kredi Kooperatifleri kurularak makineleşmeye önem verilmiştir.
• 1929’da Toprak Reformu yapılarak topraksız köylüye toprak dağıtılmaya çalışılmıştır.
• 1933’te Yüksek Ziraat Enstitüsü kurulmuştur.
• 1938’de Toprak Mahsulleri Ofisi kurulmuştur.