Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti (1595 – 1774)

Arayış Yılları – Duraklama (1595 – 1699)

Duraklamanın İç Sebepleri

Merkezi otoritenin bozulması

• Padişahların durumu
• Sancağa çıkma usulünün kaldırılması
• Kafes usulü, şimşirlik gelmesi
• Ekber-i Erşat, en büyük kardeşin başa geçmesi, tecrübesiz padişahlar
• Saray yönetimine kadınların karışması

Ordunun Bozulması

• Kapıkulları – yeniçeriler
• Ocak devlet içindir kavramından devlet ocak içindir kavramına geçilmesi

Maliyenin Bozulması

• Tımar sisteminin bozulması
• Sarayın yüksek maliyetli israfları

Eğitimin Bozulması

• Beşik uleması, babadan oğula öğretmen sistemi, matematikçinin oğlu da matematikçidir gibi.
• Pozitif bilimlerin önemsenmemesi

Duraklamanın Dış Sebepleri

• Coğrafi keşiflerin yapılması
• Dağıtılan kapitülasyonlar
• Rönesans
• Doğal sınırlara ulaşılarak en tepe noktaya ulaşılmış olması

Bu dönemde savaşlar uzadı, alınan yenilgilerin sayısı arttı, savaş maliyetlerini karşılamak için vergiler arttırıldı, olağan üstü durumlarda alınan avarız vergisi sürekli hale geldi, vergilerden dolayı celali isyanları sıklaştı, tımar sistemi bozuldu, tımar sisteminin bozulmasıyla köyden kente göçler başladı, alınan göçlerle şehirde işsizlik arttı ve şehir kültürü bozuldu.

İran’la İlişkiler

• 1590 Ferhat Paşa anlaşması ile Doğu’da en geniş sınırlara ulaşıldı.
• 1611 Nasuh Paşa ile İran’a ilk yenilgi ve ikinci yenilgiyle Serav anlaşması yapıldı.
• 1639 Kasrı Şirin anlaşması ile bugün ki Türk – İran sınırı belirlenmiştir.

Lehistan’la İlişkiler

• Hotin kuşatması yapıldı, kuşatmanın uzaması ve Yeniçerilerin itaatsizlikleri sonucu Genç Osman ocağı kapatma kararı aldı fakat Yeniçeriler Genç Osman’ı öldürdüler.
• 1672 Bucaş Antlaşması ile Batı’da en geniş sınırlara ulaşıldı.

Venedik’le İlişkiler

• Girit 24 yılda feth edildi, çok uzun sürdü ve çok masraflı oldu.

Avusturya ile İlişkiler

• Haçova meydan muharebesi ile Estergon kalesi alınmıştır.
• 1606 Zitvatoruk antlaşması ile eskiden Sadrazama denk olan Arşidük (Cesar) artık Padişaha denk oldu.
• Zitvatoruk anlaşması siyasette MÜTEKABİLEYET yani siyasi denklik olarak adlandırılır.

• 1683 II. Viyana kuşatması yapıldı, kuşatmanın başında Merzifonlu Kara Mustafa vardı, bu kuşatma genel olarak başarılı geçse de Viyana’nın yardım çağrısına HAÇLI ordusundan;
  • Venedik
  • Avusturya
  • Rusya
  • Lehistan
  • Malta devletleri toplanarak cevap verdiler.

• 1699 yılında yapılan Karlofça antlaşmasıyla ilk kez büyük toprak kaybı yaşanmıştır.
  • Venedik; Mora – Dalmaçya kıyılarını
  • Avusturya; Banat, Macaristan
  • Rusya; bu antlaşmada toprak almadı
  • Lehistan; Podolya
  • Malta; bu antlaşmada toprak almadı
• Karlofça antlaşması 25 yıl geçerli sayılmış ve Avusturya garantörlüğüne alınmıştır.

Ordunun başında sefere çıkan son padişah II. Mustafa’dır.

Bahçesaray – Çehrin antlaşması 1683 yılında Ruslar ile ilk antlaşma yapıldı.
İstanbul antlaşması ile 1700 yılında Ruslara Azak kalesi verildi ve ruslar Karadeniz’e indiler.

Bu Dönemde Çıkan İsyanlar

Merkez – İstanbul İsyanları

• II. Osman’ın öldürülmesi, Hotin seferinde çıkan huzursuzluk sonucu Yeniçeri ile Genç Osman sorunu
• Çınar ve kast (Vakayı Vakvakiye)i IV. Mehmet döneminde çıkan isyan sonucu yeniçerilerin yönetimden toplu sayıda insanı katletmesi

Anadolu – Halk – Celali İsyanları

• İlk Celali isyanı – Bozuklu Celal tarafından çıkarılmıştır, bu isyanların genel sebebi vergilerin ağırlığıdır.
• Karayazıcı isyanı
• Gürcü Abdünnebi isyani
• Katırcıoğlu isyanı
• Tavil Ahmet
• Büyük Kaçgun olayı, Tımarın bozulmasıyla Tımar bölgelerinin terk edilmesi.

XVII. Yüzyılı Islahat Özellikleri

• Baskı ve şiddete dayalı çözümler üretilmiştir.
• Sebeplere inilmeden idamla çözülmüştür.
• Padişahların hayatıyla sınırlı kalmıştır.
• Askeri ve mali alanda olmuştur.
• Bu dönemde Hukuk – Rejim de yenilik gelmemiştir.

I. Ahmed Dönemi

• Ekberi Erşat (büyük oğlanın padişah olması)
• Kuyucu Murad ile isyanların sert bir şekilde bastırılması
• Alkolü ilk yasaklayan padişahtır

II. Osman (Genç Osman) Dönemi

• Saray dışı evlilik yapmıştır
• İlk kez yeniçeri ocağını kaldırılmak istenmiştir fakat ters tepmiştir
• Başkenti Anadolu’ya taşımak istemiştir
• Şeyhül İslam’ın yetkilerini kısıtlamıştır

IV. Murad Dönemi

• İstanbul’da otorite yeniden sağlanmıştır
• Sokağa çıkma yasağı getirilmiştir
• İçki, tütün yasaklanmış ve kahvehaneler kapatılmıştır
• Raporlar ile devletin toparlanması için yöntemler aramıştır

Tarhuncu Ahmed Paşa Dönemi

• İlk denk bütçeyi oluşturmuştur

Köprülüler Dönemi

• Duraklamada yükselme dönemi yaşatmışlardır