Amasya Protokolü

Yeni Ali Rıza Paşa hükümetiyle görüşmeler yapılmıştır.

İstanbul Hükümetiyle, Temsil Hükümeti görüşmelerde birbirini kontrol altına almaya çalışmıştır.

Ali Rıza Paşa Hükümetinden görüşmeye, Bahriye Nazırı Salih Paşayı göndermişlerdir.

Görüşmeye Mustafa Kemal, Rauf Orbay ve Bekir Sami Kunduh ile birlikte bizzat kendisi gitmiştir.

Bekir Sami Kunduh, I. TBMM ilk dışişleri bakanıdır.

Amasya Protokolü Önemli Maddeleri

• İşgale karşı birlikte karşı konulacak, Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelerde işgale izin verilmeyecek.
• Temsil Heyeti, İstanbul Hükümeti aleyhine çalışmayacak ve buna karşılık İstanbul Hükümeti;
• Temsil Heyetini,
• Anadolu Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetini,
• Sivas Kongresi Kararlarını,
• Anadolu Hareketini,
• VE Millî Mücadeleyi tanıyacak denilmiştir.
• İstanbul Hükümeti, Temsil Heyetinin onayını almadan İtilaflar ile görüşmeyecek denilmiştir.
• İstanbul dışarısında bir yerde Meclis açılmalıdır.

---

Amasya Protokolü maddeleri İstanbul Hükümeti tarafından İstanbul’da tanınmamış reddedilmiştir. Sadece 1 maddeyi şarta bağlı olarak kabul etmiştir;

Bir Meclis açılabilir FAKAT Kanun-i Esasiyi örnek göstererek İstanbul’da açılmalı demişlerdir.

Mustafa Kemal, İstanbul’da açılacak Meclis’in kısa ömürlü olup, baskılanacağını bildiği için bu durumu kabul etmiştir. Böylece Anadolu’da yeni bir Meclis açması haklılığı ortaya çıkacaktır.

Sivas Komutanlar Toplantısı

Amasya Protokolü sonrasında Mustafa Kemal önderliğinde toplanmışlardır.

Mustafa Kemal bu toplantıda; açılacak İstanbul Meclisi Vatanın Bağımsızlığı yönünde çalışırsa yanında olunacaktır, demiştir.

Temsil Heyetinin Ankara’ya Gelişi

Sivas’a göre daha merkezi aynı zamanda güvenli olan Ankara’ya gelen Temsil Heyeti çalışmalarına burada devam etmiştir.

Burada Hakimiyeti Milliye adında faydalı bir gazete bastırmışlardır, Mustafa Kemal, Hakimiyeti Milliye gazetesine benim gazetem demiştir. Temsil Heyetinin yarı resmî gazetesidir.

Anadolu Ajansı: Yusuf Nadi Abalıoğlu ve Halide Edip tarafından kurulan bir yayın organıdır.

Son Osmanlı Mebüsan Meclisi

İngiltere bu seçimi Temsil Heyetinin kazanmasını istemiştir. Böylece tutuklamak istediği birçok isim Milletvekili seçilerek İstanbul’a kendiliğinden gelebilecekti ve kontrol altına alınacaktı.

Mustafa Kemal, Osmanlıya Erzurum’dan vekil seçilmiştir.

Not: Cumhuriyet döneminde her zaman Ankara’dan Milletvekili olarak seçilmiştir.

Müdafaa-i Hukuk Grubu

Mustafa Kemal, seçilen vekillerle toplanıp onlara, Müdafaa-i Hukuk grubu kurmalarını istemiştir.

Mustafa Kemal, Meclis Başkanı olarak seçilmesi gerektiğini vurgulamıştır ve hakkında onlarca tutuklama emri olduğu için kendisi güvenlik tedbiri olarak İstanbul’a gitmemiştir.

Misak-ı Milli

Mustafa Kemal, seçilen Milletvekili grubunun Mecliste, tüm genelge ve kongrede alınan kararların kabul edilmesini söylemiştir. Vekiller tüm bu kararları almak üzere İstanbul’a gitmişlerdir.

FAKAT!

İstanbul’a giden vekiller, İngiltere’nin büyük baskısıyla karşılaşmışlardır;

Başlarında Rauf Orbay ile birlikte Felahı Vatan adında, saltanat yanlısı bir grup kurmuşlardır.

Mustafa Kemal’i başkan seçmemişlerdir.

Misak-ı Milliyi kabul etmişlerdir.

Bağımsızlığı Padişahın çatısı altında istediklerini göstermişlerdir.

Misak-ı Milli Önemli Maddeler

• Kapitülasyonlar kaldırılacaktır (Milliyetçilik)
• Azınlıklara diğer ülkelerde Türklere verilen haklar kadar hak verilecektir.
• Boğazlar işgalden arındırılarak ticarete açılacak denilmiştir.
• Bu şartlar altında borçlarda kapatılacaktır denmiştir.
• Doğuda Elviye-i Selâse (Kars- Ardahan ve Batum), Batıda Trakya, Güneyde Arapların yaşadığı coğrafyalarda (Musul, Kerkük) halk oylaması yapılması ve çoğunluk halka bu bölgelerin verilmesi söylenmiştir.
• Maddeler gizli bir oturumla kabul edilmiştir.
• Misak-ı Milli tamamen bağımsızlıkla alakalıdır, egemenlikle ilişkilendirilemez.

İngiliz Hükümeti, Ali Rıza Paşa hükümetine baskı yaparak, Misak-ı Milli kararlarının geri çekilmesini söylemiştir. Ali Rıza Paşa geri çekmeyerek istifa etmiştir. Bu gelişmelerle İngilizler, İstanbul’u resmen işgal ederek Meclisi dağıtmıştır. Milletvekilleri Malta’ya sürgüne gönderilmiştir. İngilizler bu işgali, halka dağıtılan bildirilerle duyurmuştur.

İşgal Bildirisi Maddeleri

İşgal geçicidir, isyan çıkarsa kalıcı olacaktır.

Amacımız Padişah’a zarar vermek değildir, Mustafa Kemal’den korumaktır.

İstanbul işgalinin tek bir sorumlusu vardır, Mustafa Kemal ve yandaşlarıdır olarak yansıtmışlardır.

Not: Malta’ya sürgüne gönderilenlerden biri olan Rauf Orbay, Sakarya Savaşından sonra serbest bırakılmıştır ve tekrar Mustafa Kemal saflarına katılmıştır.

İstanbul’un işgal edildiği haberini alan Mustafa Kemal bildiri yayınlayarak, işgalin protesto edilmesini ve her ilden seçilen temsilcilerle Ankara’da yeni bir Meclis açılacağını duyurmuştur.