Edimsel Koşullanma’da Diğer Kavramlar

Bitişiklik İlkesi (Ön Hatırlatma)

Skinner, edimsel koşullanma sürecinde tepki ile pekiştireç arasında geçen zamanın mümkün olduğu kadar kısa olmasını söyler. Bu şekilde koşullanma daha güçlü olacağına inanır.

Skinner, yaptığı deneylerde tepki ile pekiştireç arasındaki zaman uzadıkça koşullanmanın oluşmadığını gözlemlemiştir.

Bitişiklik ilkesi önemli bir konudur ve konu hakkındaki notlarımızı okumak için buraya tıklayabilirsiniz; Bitişiklik İlkesi.

Kademeli Yaklaşma (Davranışı Biçimlendirme ya da Şekillendirme)

• Öğrencinin ulaşması istenen hedefler açıkça belirlenir.
• Belirlenen hedef, bölünebileceği en küçük kademelere bölünür.
• Kullanılacak pekiştireçler belirlenir.
• İstenen hedefe ulaşılıncaya kadar süreç devam eder.
• Kolaydan sonra, basitten karmaşığa doğru bir süreç izlenir.
• Yeni bir davranış kazandırılırken kullanılır.
• Bireysel farklılıklar önemsenmez.
• Örneğin; yazı yazma öğretilirken ilk önce eğik çizgi çalışmaları yapılır, daha sonra harfler öğretilir.

Zincirleme Öğrenme

• Organizmaya kazandırılacak hedef davranış, birbiriyle önkoşul ilişkisine dayanacak şekilde alt basamaklara bölünür.
• Bu basamaklardan her biri sırayla yapılır ve birbirine bağlı olmak zorundadır.
• Bir davranış yapılmadan diğerine geçilmez.
• En sonunda parçalar tamamlanır ve davranış bütününe ulaşır.
• Pekiştireç davranış tamamlandıktan sonra gelir.
• Öğrenilmiş ve kazanılmış bir davranış söz konusudur.
• Bireysel farklılıklar önemsenmez.
• Örneğin; atm’den para çekmek, kartı tak-şifre gir-para çek-pekiştireç.

Koşullu Anlaşma

• Kişinin istediği bir şeyi elde etmek için kendisiyle veya bir başkasıyla yapmış olduğu karşılıklı sözleşmedir.
• Kişi, belli etkinlikleri yapması gerektiğini bilir.
• Koşullu anlaşmada taraflar arasında ortak bir anlaşma söz konusudur.
• Davranışlar arasında önkoşul ilişkisi aranmaz.
• Örneğin; bu konuyu da bitirirsem oyun oynayacağım.

Premack İlkesi (Büyükanne Kuralı, İlgi ve Etkinlik Pekiştirmesi)

• Koşullu anlaşmanın özel bir halidir.
• Bireyin en çok yapmak istediği şey ile en az yapmak istediği davranışlar birbirlerine önkoşul ilişkisiyle bağlanır.
• Önce istenmeyen davranış yaptırılır ve sonra istenen davranış ödül olarak yaptırılır. Her zaman 2 kişi arasında gerçekleşir.
• Örneğin; pilavını yersen kolanı da içebilirsin.
• Ayırt edici örnek; sınavı kazanırsam tatile gideceğim demek bir koşullu anlaşmadır fakat bir anne çocuğuna sınavı kazanırsan tatile gidersin demesi premack ilkesine girer.

Kaçma	Kaçınma
Bireyin istenmeyen bir durumdan uzaklaşmasıdır.	Bireyin istenmeyen bir durum ihtimaline karşı önlem almasıdır.
Yağmurdan kaçma	Yağmur yağacak diye şemsiye alma
Gürültülü ortamdan uzaklaşma	Gürültü olabilme ihtimaline karşı sessiz bir yer tercih etme

Psikolojik Tepkisellik

Düzenlemeler ve dayatmalar karşısında özgürlüklerin sınırlandırılması ve hürriyetlerin engellenmesinin insan davranışlarına yansımasıdır.

İnsanlar; özgürlükler ve hakların yeniden elde edilmesi için aşırı bir çaba ortaya koymaktadır.

Örneğin; Kurtuluş Savaşı.

Skinner ve Programlı Öğretim’in Kavramları

Küçük Adımlar İlkesi; Kolaydan zor basamaklı olarak bir davranış kazandırılması.

Etkin Katılım; yaparak ve yaşayarak öğrenme.

Başarı; başarı duygusunu hissetmek.

Anında Dönüt Düzeltme; geribildirim kullanma.

Bireysel Hız; herkesin kendi hızında öğrendiği programlı öğretim modelidir.