a) Madenler
- Rezerv: Madenin bulunduğu alandır.
- Tenör: İşlenebilir maden kısmıdır.
- Bir madenin işletilmesi için rezervi ve tenör’ü yüksek olmalıdır.
- Sermaye ve teknoloji yüksek olmalıdır.
- Erişim ve ulaşım kolay olmalıdır.
Not: Türkiye’de maden çeşitliliğinin en fazla olduğu yer Elâzığ Yukarı Fırat’tır, nedeni volkanizmadır.
Başlıca Madenler
Demir
- Sivas (Divriği), Malatya (Hekimhan – Hasançelebi) bölgelerinde çıkartılır.
- Ereğli (Zonguldak), Karabük fabrikalarında işlenir, taşkömürü ile eritilip liman kentlerinden ihraç edilme kolaylığından faydalanmak için bu şehirlerde işlenir.
Notlar:
- Tüm demir – çelik fabrikaları su kenarında kurulur.
- Kıyıda olan fabrikalar ulaşım amacıyla kurulmuştur.
- İçerde olan fabrikalar ham madde çıktığı için kurulmuştur.
Bakır
- Kastamonu – Küre, Artvin – Murgul, Rize – Çayeli en önemli bakır yataklarıdır.
- Bakır en çok Karadeniz’dedir.
- En büyük işleme tesisi Samsun’dadır.
Boksit (Alüminyum)
- Antalya – Akseki, Konya – Seydişehir en önemli ham madde yataklarıdır.
- Boksit en çok Akdeniz’dedir.
- Seydişehir fabrikalarında işlenir.
Krom
- Rezervi çok fazladır, ihraç edilir.
- Elâzığ – Guleman, Fethiye – Köyceğiz önemli ham madde yataklarıdır.
- Elâzığ Ferro-krom ve Antalya Ferro-krom tesislerinde işlenir.
Barit
- Petrol sondajlarında basıncı artırır, petrolü yüzeye iter.
- Alanya’da çıkarılır ve Antalya tesislerinde işlenir.
Bor
- Dünyanın %72’si bizdedir.
- İhraç edilir.
- Balıkesir – Susurluk, Bursa – Mustafa Kemal Paşa, Eskişehir – Kırka, Kütahya – Emet önemli ham madde yataklarıdır.
- Eskişehir – Kırka, Balıkesir – Bandırma tesislerinde işlenir.
Zımpara Taşı
- Dünya’da 1. Türkiye’dir.
- İhraç edilir.
- Bodrum, Milas, Marmaris ham madde yataklarıdır.
Mermer
- Rezervi çok fazladır.
- Maden ihracatının %50’si Mermer’e (Doğal taş ve traverten) aittir.
- Afyon, Marmara adası ham madde yataklarıdır.
Fosfat
- Gübre yapılır.
- Rezervi çok azdır.
- Mardin – Mazıdağ ham madde yatağıdır ve orada işlenir.
- İthal edilir.
- Diğer işleme fabrikaları; Samsun, İzmit, Mersin, İskenderun’da bulunur.
Trona
- Soda külüdür.
- Şişecam yapımında kullanılır.
- Sincan, Kahraman Kazan, Beypazarı ham madde yataklarıdır.
- Kahraman Kazan’da işlenir.
Asbest (Amyant)
- Yanmazlık özelliği vardır.
- Kanser yapar, yasaklı malzemedir.
Uranyum
- Nükleer bir madendir.
- Yozgat – Sorgun, Manisa – Salihli önemli ham madde yatağıdır.
- Henüz işlenmemektedir.
Toryum
- Eskişehir – Sivrihisar önemli ham madde yatağıdır.
- Henüz işlenmemektedir.
Kükürt
- Bağcılıkta kullanılır.
- Isparta – Keçiborlu önemi ham madde yatağıdır.
- Tesis kapanmıştır.
Civa
- Doğada sıvı halde bulunur.
- Hassas alet ve termometre yapımında kullanılır.
- İzmir – Karaburun, Konya – Sarayönü önemli ham madde yataklarıdır.
Altın
- İlk atın madeni İzmir – Bergama Ovacık’ta açılmıştır (2001).
- Gümüşhane ve Artvin önemli ham madde yataklarıdır.
Tuz
- Deniz tuzu; İzmir – Çamaltı
- Göl tuzu; Tuz Gölü
- Kaya tuzu; Kars, Iğdır, Çankırı
Lületaşı
- Eskişehir’de çıkartılır ve süs eşyası yapılır.
Oltutaşı
- Erzurum’da çıkartılır ve süs eşyası yapılır.
Tungsten (Wolfram)
- Dayanıklı, sert malzeme yapımında kullanılır.
- Bursa – Uludağ ham madde yatağıdır.
Kurşun – Çinko
- Elâzığ – Keban, Kayseri ve Yozgat – Akdağ ham madde yataklarıdır.
Perlit
- Volkanik camsı bir madendir.
- İzmir, Ankara, Kayseri, Van Gölü, Erzurum önemi ham madde yataklarıdır.
Pomza Taşı
- İnşaat ve tarım sektöründe kullanılır.
- Van Gölü ve Nevşehir çevresi ham madde yataklarıdır.
b) Enerji Kaynakları
Fosil Kaynaklar
Taş Kömürü
- Rezervi oldukça azdır.
- İthal edilir.
- %100 Batı Karadeniz’den çıkartılır.
- Zonguldak – Kozlu, Bartın – Amasra, Karabük önemli ham madde yataklarıdır.
- Demir Çelik enerji kaynağı ve doğrudan elektrik üretiminde kullanılır.
Linyit Kömür
- Çok yaygın ve kalitesiz kömürdür, 3. Zamanda oluşmuştur.
- Oluşma açısından gençlik kanıtı olarak gösterilebilir.
- Elektrik üretiminde kullanılır.
- Afşin ve Elbistan santralleri en büyük linyit santralleridir.
- Ankara – Çayırhan, Çanakkale – Çan, Muğla – Yatağan, Manisa – Soma, Tunçbilek – Seyitömer diğer linyit santralleridir, Londra tipi kirlilik yayarlar.
Not: Rezervi en çok Doğu Anadolu’da, çıkarımı en çok Ege’dedir, nedeni erişim kolaylığıdır.
Petrol
- %90 ithal edilir.
- İlk olarak Batman – Raman dağında bulunmuştur.
- En kaliteli petrol Diyarbakır – Lice petrolüdür.
- Adıyaman – Kahta, Siirt – Kurtalan, Diyarbakır – Lice, Batman – Raman önemi petrol çıkarım alanlarıdır.
Not: En çok petrol ulaşımda tüketilir.
Petrol Rafinerileri
- Batman – Batman rafinerisi (Ham madde)
- Kırıkkale – Orta Anadolu rafinerisi (İç piyasa)
- Mersin – Ataş rafinerisi (Ulaşım)
- İzmit – İpraş rafinerisi (Ulaşım)
- İzmir – Aliağa rafinerisi (Ulaşım)
- İzmir – Star rafinerisi (Ulaşım)
Not: Mersin – Ataş üretimi durdurmuştur, sadece depo olarak görev yapmaktadır.
Petrol Boru Hatları
- Bakü – Tiflis – Ceyhan boru hattı (BTC), Hazar Havzasında üretilen petrol gelir.
- Kerkük – Yumurtalık (K-Y), Ortadoğu’dan gelen petrol.
Doğal Gaz
- %98 ithal edilir.
- En çok elektrik üretilir.
Santraller
- Ovaakça (Bursa)
- Hamitabat (Kırklareli)
- Ambarlı (İstanbul)
- Bandırma (Balıkesir)
- İzmir (Aliağa)
Doğal Gaz Boru Hatları
- Bakü – Tiflis – Erzurum (BTE), Azerbaycan doğal gazını getirir.
- Doğu hattı ile İran doğal gazı getirilir.
- Batı hattı ile Bulgaristan üzerinden doğal gaz getirilir (1986 ilk hat).
- Rusya’dan Türkiye’ye gelen doğal gaz hattına Mavi Akım denir.
- Rusya’dan gelen doğal gazın Türkiye üzerinden Avrupa’ya naklini hedefleyen proje Türk Akımıdır.
- TANAP hattı Hazar havzasından gelen Azeri doğal gazı Avrupa’ya iletir.
Asfaltit
- Petrol kökenli katı yakıttır.
- Elektrik üretilir.
- Şırnak Silopi tek Asfaltit santraldir.
Yenilenebilir Enerji Kaynakları
Hidrolik (Su Gücü)
- Potansiyel en yüksek Doğu Anadolu’dadır.
- Mevcut üretim en fazla Güney Doğu Anadolu’dadır.
- Yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde en büyük paya sahiptir.
- Üretim miktarı iklim koşullarındaki değişkenlikten çok fazla etkilenir.
- Barajların ömrü kısadır (Erozyon).
- Çoruh üzerinde; Deriner barajı en yüksek barajdır.
- Yeşilırmak üzerinde; Suat Uğurlu, Hasan Uğurlu, Almus önemli barajlardandır.
- Kızılırmak üzerinde; Altınkaya, Kesikköprü, Hirfanlı önemli barajlardandır.
- Sakarya üzerinde; Sarıyar (Hasan Polatkan) önemli bir diğer barajdır.
- Gediz üzerinde; Demirköprü barajı bulunur.
- Büyük Menderes üzerinde; Adıgüzel ve Kemer barajları bulunur.
- Manavgat üzerinde; Oymapınar barajı bulunur.
- Ceyhan üzerinde; Aslantaş, Sır ve Menzelet barajları bulunur.
- Fırat üzerinde; Türkiye’nin 3 büyük barajı Atatürk, Karakaya, Keban barajları yer alır.
- Dicle üzerinde; Krakkızı, Devegeçidi, Ilısu barajları bulunur.
Rüzgâr Gücü
- %6’lık bir enerji ihtiyacını karşılar.
- İlk rüzgâr santrali İzmir – Çeşme Alaçatı (1998) yılında kurulmuştur.
- Sırasıyla önemi bölgeler Ege, Marmara, Akdeniz olarak gelir.
- Üretimi iklimden etkilenir.
- Gürültü ve elektromanyetik kirlilik yayar, kuşların göç yollarına zarar verir.
Jeotermal Enerji
- Kırıklı yer yapı etkilidir (Jeolojik yapı).
- Aydın – Germencik, Denizli – Sarayköy, Çanakkale – Tuzla da üretim yapılmaktadır.
- En temiz termik santraldir.
- Üretim iklimden etkilenmez.
Güneş Enerjisi
- İlk güneş tarlası Şanlıurfa – Birecik’te kuruldu.
- İlk kule tipi santral Mersin’de kuruldu.
- Antalya, Denizli, Konya’da üretim mevcuttur.
- Türkiye’nin %0,01 elektrik ihtiyacını karşılayabilmektedir.
- Potansiyel en çok Güneydoğu Anadolu’dadır, en az Doğu Karadeniz’dedir (Enlem ve Bulutluluk).
Enerji Sıralaması
- Doğalgaz %37
- Kömür %33
- Hidroelektrik %20
- Rüzgâr Gücü %6
- Jeotermal %2
- Diğer %2
en karışık konu ve en çok soruda buradan geliyor