Beşerî Coğrafya – Nüfus

1. Nüfus

Belirli bir alan içerisinde belirli bir zaman dilimin yaşayan insan sayısını temsil eder, bu sayının tespit edilmesine nüfus sayımı denir.

Sayımın temel amacı geleceği planlamaktır.

Sayım sonucunda belirlenenler;

• Yaş grupları
• Cinsiyet grupları
• Çalışanların sektörel dağılımı
• Eğitim durumu
• Sağlık durumu
• Nüfus artışı
• Nüfusun coğrafi dağılışı
• Nüfus yoğunlukları
• Kişi başına düşen milli gelir (Dolaylı sonuç)

---

Nüfus Sayımı Kısa Tarihi

• Osmanlıda ilk sayım 1831 II. Mahmut tarafından yaptırılmıştır, vergi ve askerlik amacıyla yapılmıştır.
• Osmanlıda ikinci sayım 1844 Abdülmecid tarafından yaptırılmıştır, kimlik vermek için yapılmıştır.
• Cumhuriyetin ilk sayımı 1927 yılında yapılmıştır (13.6 Milyon).
• Cumhuriyetin ikinci sayımı 1935 yılında yapılmıştır, daha sonra 5 yılda 1 yapılarak 1990 yılına kadar devam etmiştir.
• 1990 yılında çıkarılan yasa ile sayımların 10 yılda 1 yapılmasına karar verilmiştir.
• 1997 yılında sadece seçmen sayımı amacıyla bir seçim yapılmıştır.
• 2000 yılı son evde yapılan sayımdır, 2007 yılında bilgisayar sistemine geçilmiştir adına; ‘’Adrese Dayalı Nüfus Sayım Sistemi’’ denir.
• 2007 yılına kadar bulunulan yerde sayım yapılır sonrasında, yerleşim yerine göre sayım yapılmıştır.
• Adrese Dayalı Nüfus Sayım Sistemiyle nüfus sayımı her yıl yapılmaktadır.
• 2017 de yapılan seçim Türkiye Nüfusu 80.000 geçmiştir.

---

a) Nüfus Artışı

Doğal Artış; fazla ise doğum fazladır, doğuda fazladır.

Gerçek Artış; fazla ise gelişmiş ve göç alan bir bölgedir.

---

Nüfus Artışının Sonuçları

• Olumsuz Sonuçlar
  • Doğal kaynaklar tükenir, çevre sorunları artar, işsizlik artar, kırdan kente göç artar, mekânsal sorunlar çıkar, demografik yatırımlar artar, kalkınma hızı düşer.
• Olumlu Sonuçlar
  • Vergi gelirleri artar, mal ve hizmetlere talep artar, ülke savunması artar, iş gücü ucuzlar.

---

1927 – 1960 arasında resmi politika arttırma; destekli nüfus artışından dolayı.

1940 – 1945 arasında en az artış vardır; II. Dünya Savaşından dolayı.

1955 – 1960 arasında en çok artış; salgın hastalıkla mücadele ve refah artmasından dolayı.

1960 – 2011 arasında resmi politika azaltma; planlı nüfus kavramından dolayı.

---

b) Nüfusun Yapısal Özellikleri

• Doğurganlık azalmaktadır.
• En doğuran il Şanlıurfa’dır.
• Az doğuran il Gümüşhane’dir.
• Genç nüfus oranı azalmakta ve yaşlı oranı azalmaktadır.
• %65 oranında olgun nüfusa sahiptir.
• Bağımlı nüfus, 0-14 yaş arası ve 65 yaş üzeri nüfustan oluşur.
• Ortanca yaş yükselmektedir (Medyan yaş), doğum azalması ve ortalama ömür artmasıyla oluşur.
• En genç il Şanlıurfa’dır (19 Yaş).
• En yaşlı il Sinop’tur (40 Yaş).
• Nüfusun %50,2’si erkek, %49,8’i kadındır.
• 1940’a kadar savaşlar sebebiyle kadın oranı daha fazlaydı.
• Nüfusun (6 yaş ve üzeri) %93’ü okur yazardır.
• Erkeklerde okuma oranı daha yüksektir.
• Nüfusun %92,5 kentlerde, %7,5 kentlerde yaşar.

Çalışanların sektörel dağılımı;

• Hizmet (%52)
• Sanayi (%26)
• Tarım (%22)

---

c) Nüfusun Coğrafi Dağılışı

Seyrek Nüfuslu Yerler

• Sinop, engebe.
• Yıldız, engebe.
• Gelibolu – Biga, engebe, ulaşıma sapa.
• Menteşe, engebe.
• Teke – Taşeli, karstik arazi.
• Tuz gölü çevresi, düz ve kurak.
• Güneydoğu Anadolu güneyi, düz ve kurak.
• Sivas ve çevresi, soğuk iklim.
• Tunceli ve çevresi, soğuk iklim.
• Gümüşhane, soğuk iklim.
• Erzurum ve Kars çevresi, soğuk iklim.

---

Sık Nüfuslu Yerler

• İstanbul ve Bursa arası, liman, güzel iklim, ticaret, sanayi.
• İzmir ve Aydın, liman, güzel iklim, ticaret, sanayi.
• Adana – Mersin – Hatay, liman, güzel iklim, ticaret, sanayi.
• Antalya (Merkez), turizm.
• Ankara – Eskişehir, idari fonksiyon, eğitim ve ulaşım.
• Konya – Kayseri, tarım, sanayi, ticaret.
• Gaziantep – Şanlıurfa, tarım, sanayi, ticaret.
• Diyarbakır – Batman, madencilik.
• Elâzığ – Malatya, madencilik.
• Zonguldak çevresi, madencilik.
• Samsun, tarım, liman, ulaşım.
• Doğu Karadeniz Kıyıları, güzel iklim ve doğal faktör.

---

d) Nüfus Yoğunlukları

• Aritmetik Nüfus Yoğunluğu = Toplam Kişi / Yüz Ölçümü
• Aritmetik Nüfus Yoğunluğu sürekli artar, gelişmişlik hakkında bilgi vermez.
• Aritmetik Nüfus Yoğunluğu en yüksek bölge, Marmara ve en yüksek şehir, İstanbul’dur.
• Aritmetik Nüfus Yoğunluğu en düşük bölge, Doğu Anadolu bölgesi ve en düşük şehir Tunceli’dir.

---

• Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu = Toplam Kişi / Tarım Arazileri
• Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu çok nüfuslu veya engebeli yerlerde fazladır.
• Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu Marmara ve Ege’de, çok nüfustan dolayı fazladır.
• Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’da, engebeden dolayı fazladır.

---

Not: Aritmetik Nüfus Yoğunluğu ve Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu farkı fazla ise o bölge engebelidir.

---

• Tarımsal Nüfus Yoğunluğu = Çiftçi / Tarla
• Tarımsal Nüfus Yoğunluğu tarla az ise veya tarım işleri yoğunsa fazladır.
• Tarımsal Nüfus Yoğunluğu Karadeniz ve Doğu Anadolu’da fazladır.
• Tarımsal Nüfus Yoğunluğu Marmara, Ege, İç Anadolu’da azdır.

---

Not: Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu ve Tarımsal Nüfus Yoğunluğu farkı fazla ise o bölge gelişmiştir.