"Enter"a basıp içeriğe geçin

Millî Mücadele Muharebeleri

Milli Mücadele’de 5 adet muharebe gerçekleşmiştir, 2 adet İnönü muharebesi savunma amaçlıdır, tek yenilgi Kütahya – Eskişehir muharebesinde alınmıştır, Sakarya muharebesi ve Büyük Taarruz kurtuluşa sebep olan saldırı muharebeleri olarak bilinir.

Millî Mücadele Muharebeleri
Millî Mücadele Muharebeleri

I. İnönü (6 – 10 Ocak 1921)

İç Politika

  • TBMM’ye bağlı düzenli ordunun ilk zaferidir.
  • TBMM’nin gücü ve otoritesi artmıştır.
  • Askere almalar hızlanmıştır.
  • Albay İsmet İnönü, Generalliğe yükselmiştir.
  • 1921 Anayasası, Teşkilatı Esasiye yayınlanmıştır.
  • İstiklal Marşı kabul edilmiştir
    • Mehmet Akif Ersoy, Tacettin Efendi dergahında yazmıştır.
    • Kahraman Türk ordusu için yazmıştır.
    • İstiklal Marşı’nın ilk bestekarı Ali Rıfat Çağatay, son bestekarı Osman Zeki Güngör’dür.

Dış Politika

  • Londra Konferansına, İtalya’nın aracılığıyla I. TMMB de davet edilmiştir.
  • Fakat İngiltere konferansa hem Osmanlıyı hem de I. TBMM’yi karışıklık amacıyla aynı anda çağırmıştır.
  • Osmanlı adına Bahriye Nazırı Tevfik Paşa, I. TBMM adına dışişleri bakanı Bekir Sami Bey gönderilmiştir.
  • Tevfik Paşa karışıklığa mahal vermeden sözü TBMM’ye tanımıştır.
  • Böylece TBMM’nin tanınma sorunu çözülmüştür.
  • Londra Konferansında kabul ettirilmeye çalışılan antlaşmalar ile ilgili Bekir Sami Bey geri döndüğünde görevden alınmıştır ve bu antlaşmaları I. TBMM kabul etmemiştir. Bu esnada Yunanistan İnönü’de saldırıya geçmiştir.

Tüm bu gelişmeler yaşanırken bir diğer yandan dostluk antlaşmaları yapılmaktadır.

  • Afganistan ile dostluk antlaşması yapıldı, Ankara’da büyük elçilik açan ilk İslam devletidir.
  • SSCB ile Moskova dostluk antlaşması yapıldı, Batı ile aralarında kapitalist ve komünist çekişmesi vardır, aynı zamanda Çarlık Rusya aksine iyi ilişkiler kurmak istemektedir. I. İnönü zaferiyle de SSCB, I. TBBM’ye maddi destek verme kararı almıştır.
  • Gürcistan ile Batum antlaşması yapıldı ve Batum Gürcistan’a bırakılmıştır, Ankara’da büyük elçilik açan ilk devlet Gürcistan’dır.
  • İtalya ve Fransa geri çekilmeye başladı.

II. İnönü (23 Mart – 1 Nisan 1921)

  • Londra’da antlaşma yapılamadığı için Yunanistan tekrar saldırıya geçmiştir.
  • Mustafa Kemal, İsmet İnönü’ye bir telgraf çekerek ‘’siz orada yalnızca düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz’’ demiştir.
  • İtalya Anadolu’yu boşaltmaya başlamıştır.
  • Fransa barış teklif ederek, Zonguldak bölgesinden çekilmiştir.
  • 23 Nisan bayramı II. İnönü’den sonra kabul edilmiştir.

Not: Albay Refet Bey, Dumlupınar – Aslıhanlar taarruzu gerçekleştirmeye çalışmıştır fakat başarılı olamamıştır, yani Türk ordusu henüz saldırabilecek güçte değil. Refet Bey görevden alınarak, batı cephesinde sadece İsmet İnönü bırakılmıştır.

Kütahya – Eskişehir Savaşı (10 – 24 Temmuz 1921)

  • Yunanistan ordusunun toparlanarak saldırıya geçmesi üzerine, Afyonkarahisar, Kütahya, Eskişehir’den geri çekinilmiştir.
  • Mustafa Kemal, orduyu Sakarya nehrinin doğusuna çekilmesi emrini vermiştir.
  • Millî mücadele muharebeleri arasından alınan tek yenilgidir.
  • I. TBMM’ye olan güven ve moral azaldı.
  • Askere alımlar azaldı.
  • Mecliste muhalefetin sesi yükseldi.
  • Kuvâ-yi Milliye mi? Düzenli Ordu mu? Tartışmaları başladı.
  • SSCB’den gelen maddi destek kesildi.
  • Meclisin Kayseri’ye taşınması gündeme geldi.
  • İtalya geri çekilmeyi durdurdu.
  • Fransa barış görüşmelerini askıya aldı.
  • İsmet İnönü görevden alınarak yerine Fevzi Çakmak getirildi.
  • I. Maarif kongresi düzenlendi, öğretmenler ile eğitim alanında yapılması gerekenler konuşulmuştur.
  • Başkomutanlık Yasası çıkartılmıştır bu yasayla;
  • Mustafa Kemal ordunun başına geçmiştir ve 3 aylık süre ile yasama, yürütme yetkilerine sahip olmuştur.

Tekalifi Milliye Emirleri yani Ulusal yükümlülüklerle, ordunun ihtiyaçları için halktan destek alınmıştır, alınan tüm yardımlar kayıt altında tutularak savaş sonrasında kürsüde okunmuş ve geri ödenmeye çalışılmıştır. Tekalifi Milliye Emirleri Meclis tarafından değil, doğrudan Mustafa Kemal tarafından çıkartılmıştır. Sakarya ve Büyük Taarruz savaşında kullanılmıştır.

Sakarya, Subaylar Savaşı, Melhame-i Kübra (23 Ağustos – 12 Eylül)

Sakarya Muharebesi
Sakarya Muharebesi
  • Yunan ordusu bütün imkanları dahilinde saldırıya geçmiştir.
  • Sakarya savaşı son savunma savaşıdır.
  • Ordunun başında Mustafa Kemal vardır, Mustafa Kemal burada ‘’hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır’’ sözünü söylemiştir.
  • Savaş geniş alana yayılarak sayıca üstün olan Yunan ordusunun dağıtılması hedeflenmiştir.
  • Alınan zaferle güven duygusu tazelenmiştir.
  • SSCB’den gelen maddi destek arttı.
  • Mecliste muhalefetin sesi kısılmıştır.
  • Mustafa Kemal’e Mareşal ve Gazi unvanları verilmiştir.
  • En çok şehit Sakarya savaşında verişmiştir.
  • 22 gün ve 22 gece, en uzun süren milli mücadele savaşıdır.
  • İtalya, Anadolu’dan tamamen çekilmiştir.
  • Malta sürgünlerinin tamamı serbest bırakılmıştır.
  • İtilaf devletleri barış teklif etmişlerdir.

Paris Mukarreratı

  • Barış teklif eden İtilaf devletleriyle masaya oturulmuştur.
  • İtilaf devletleri Sevr antlaşmasını yumuşatarak sunmuştur.
  • Yunanistan ve Türkiye arasına İngiliz ordusu girerek, Türk ordusunun kontrolünü sağlayacaklardır.
  • Taraflar ordularını güçlendirmeyecektir, denmiştir.
  • Bu maddeler doğrultusunda barış kabul edilmemiştir.

Kars Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması (1921)

  • Kafkas Devletleri (Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan) ile dostluk ve kardeşlik antlaşması yapılmıştır.
  • Nahcivan özerk bölgesi, Türkiye’nin garantörlüğünde kurulacaktır.
  • Bu antlaşmayla Kazım Karabekir Doğu cephesini kapatarak Batı cephesine gelmiştir.

Ankara Antlaşması (1921)

  • Fransa ile yapılmıştır.
  • Hatay hariç Güney sınırımız çizilmiştir.
  • Hatay ve İskenderun’da dili Türkçe olan özel bir yönetim kurulmuştur, Fransa bu bölgeden çekilirse bu bölgede bir referandum yapılacaktır.

Ek Not: SSCB arabuluculuğuyla, Ukrayna ile de dostluk antlaşması yapılmıştır.

Büyük Taarruz, Başkomutanlık (26 Ağustos – 9 Eylül 1922)

Büyük Taarruz - Başkomutanlık Muharebesi
Büyük Taarruz – Başkomutanlık Muharebesi
  • Yaklaşık 1 yıl kadar toparlanan, halk tarafından desteklenen Türk ordusu taarruza hazır hale gelmiştir.
  • Mustafa Kemal ‘’ordular ilk hedefiniz Akdeniz’’ sözünü Zafertepe’de, Büyük Taarruzun başlangıcında söylemiştir.
  • Fevzi Çakmak bu taarruzda Mareşal unvanı almıştır.
  • Tek toprak kazanılan Millî Mücadele Muharebesidir.
  • İlerleyen Türk orduları, İngiliz birlikleri ile karşı karşıya gelmişlerdir.
  • İngilizler antlaşma istemişlerdir.

Mustafa Kemal Nutukta;

  • Metristepe (İsmet İnönü, Yunan askerlerinin geriye çekilişini izlemiştir),
  • Duatepe (Sakarya savaşının en kanlı sahneleri burada yaşanmıştır),
  • Kocatepe (Büyük Taarruz buradan başlamıştır),
  • Tarihe geçmiştir, demiştir.

Mudanya Ateşkesi

Ateşkes isteyen İngiltere ile masa başına oturmaya İnönü zaferlerinden dolayı İsmet İnönü gönderilmiştir.

Mudanya Ateşkesi
Mudanya Ateşkesi
  • Ateşkes isteyen İngiltere ile masa başına oturmaya İnönü zaferlerinden dolayı İsmet İnönü gönderilmiştir.
  • Antlaşmaya Yunanistan tarafı katılmamıştır, fakat alınan kararları aynen kabul etmiştir.
  • Meriç nehri sınır kabul edilmiştir.
  • Bölgeyi savaşa kadar 8.000 Türk askeri koruyacak, denilmiştir.
  • Trakya ve çevresini Yunanistan 15 gün içerisinde boşaltarak İngiltere’ye teslim edecek, İngiltere bölgeyi 30 gün içerisinde Türklere teslim edecektir.
  • Trakya yüksek komiseri Albay Refet Bele, Trakya’nın teslim işlemlerini takip etmiştir.
  • İstanbul ve çevresi I. TBMM’ye teslim edilmiştir.

Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)

  • Ulusal egemenlik yolunda önemli engel kaldırıldı.
  • Lozan’da ikilik çıkması engellendi.
  • İlk önerge ile Saltanat ve Laiklik birbirinden ayrılmıştır (Laikliğin ilk aşaması).

  • Padişah Vahdettin, Malaya isimli bir gemiyle İngilizlerle birlikte gitmiştir. İngilizler bu hamleyle, Halifeyi kullanmayı amaçlamıştır.
  • Bunun üzerine I. TBMM tarafından, Osmanlı Hanedanı üyesi Abdülmecid Efendi, Halife seçilmiştir.
  • Abdülmecid Efendi, Ulus iradesiyle seçilen ilk Halifedir ve aynı zamanda son Halifedir.
  • I. TBMM sadece bu inkılabı yaptığı için, inkılapçı Meclis olarak kabul edilir.
  • Bu gelişmeyle birlikte rejim boşluğu ve devlet başkanı sorunu oluşmuştur.

Notlar:

Osmanlı Devleti;

  • Mondros ile Fiilen,
  • Mudanya ile Hukuken,
  • Saltanatın kaldırması ile Resmen sona ermiştir.

Osmanlı’nın son Sadrazamı (Son Hükümet) Ahmed Tevfik Paşa’dır.


Arkadaşlarınızla Paylaşın:

İlk Yorumu Siz Yapın

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir