Sosyal Öğrenme Kuramı

I. Albert Bandura (Sosyal Öğrenme, Gözlem Yolu, Dolaylı Öğrenme, Model Alma)

Sosyal öğrenme; başkalarını gözlemleme yoluyla yeni davranış kazanma sürecidir.

Model alma; kişinin, modelin davranışlarını kendine uyarlama sürecidir. Aşamalı, karmaşık ve bilişseldir. Örneğin; konuşmak, yazmak, nezaket kuralları.

Taklit etme; basittir ve davranışı birebir kopya etmektir, düşünme arka plandadır.

Gözlem Yoluyla Öğrenmenin Aşamaları

Dikkat

Öğrenme dikkatle başlar. Dikkat aşaması, gözlemcinin modelin davranışlarına odaklandığı ve modelin davranışlarını izlediği basamaktır.

---

Hatırlama (Akılda Tutma)

Gözlemcinin modelin davranışlarını zihnine kaydettiği basamaktır.

Zihinsel kodlama; zihinsel imajlar ve sözel semboller olarak gerçekleşir.

Zihne kaydetme gerçekleşmeden model alma oluşmaz.

---

Uygulama (Yeniden Üretme, Davranışa Dönüştürme)

Uygulama basamağı, gözlemcinin modelin davranışlarını kendi davranışlarıyla bütünleştirme sürecidir.

Önce zihinsel tekrarlar ve zihinsel provalar yapılır.

Aynı zamanda iki kriterin karşılanması gerekir; olgunlaşma ve inançtır.

Kriterlerin karşılanmasıyla modelin davranışları, gözlemci tarafından eyleme dökülür.

---

Güdülenme (Pekiştirme, Ödül Beklentisi)

Doğrudan pekiştirme; ödülü doğrudan gözlemci alır, takdir edilir, ödül alır.

Dolaylı pekiştirme; ödülü model alırsa gözlemci için dolaylı pekiştirme olur.

İçsel pekiştirme; gözlemci içinden gelen başarı istediğini karşılarsa oluşur.

Gözlem Yoluyla Öğrenmenin 3 Temel Öğesi

Modelin Özellikleri

Kimler model alınır?

• Popüler, ünlü insanlar
• Alanında uzman kişiler
• Fikir liderleri
• Kanaat önderleri
• Hayali kahramanlar (2-6 yaş)
• Modelle olan benzerlik
• Statü

---

Davranışın Özellikleri

Hangi davranışlar model alınır?

• Ödüllendirilen davranışlar
• Basit davranışlar
• Pratik, işlevsel, fayda sağlayan davranışlar
• Çocuklarda saldırgan davranışlar

---

Gözlemcinin Özellikleri (Önemli)

Gözlemci hangi özelliklere sahip olmalıdır?

• Sembolleştirme kapasitesi
  • Zihinsel kodlama yapma yeteneğidir (resim ya da metin)
• Öngörü kapasitesi
  • Geleceği önceden tahmin etme yeteneğidir
• Dolaylı öğrenme kapasitesi
  • Hayat, her şeyi deneyimlemek için yeteri kadar uzun değildir. Bazı şeyler başka insanlara bakarak ve gözlemleyerek öğrenilir, davranış bu şekilde kazanılır.
• Öz yeterlilik kapasitesi
  • Kişinin bir işi yapıp yapamayacağı konusunda kendisine duyduğu inançtır. Dolaylı ya da doğrudan yaşantılar, sözel ikna ve fikir aşılama kazanımı, geçmiş öğrenimler öz yeterlilik kapasitesini etkiler.
• Öz yargılama kapasitesi
  • Sadece düşünce vardır. Otokritik anlamına gelir, kişi kendi davranışlarını sorgular, eleştirir ve yargılar.
• Öz düzenleme kapasitesi
  • Davranış ve eylem vardır. Kişinin kendi davranışlarını planlaması, kontrol etmesi, değiştirmesi veya yeniden düzenlemesidir.
• Karşılıklı belirleyicilik kapasitesi
  • Çevre; birey ve davranışla karşılıklı etkileşim içerisindedir.