Edimsel Koşullanma’da Pekiştireçler (Pekiştirici Uyarıcılar)

Ortama girdiğinde ya da ortamdan çıktığında, davranış sıklığını arttıran ya da azaltan uyarıcılardır.

Pekiştirmek ve pekiştireç aynı kavramlar DEĞİLDİR.

1. Yapılarına Göre Pekiştireçler

Birincil Pekiştireçler

• Yaşamın devamlılığı ile ilgili pekiştireçlerdir.
• Doğuştan gelir.
• Klasik koşullanmada gerçekleşir, KzU’dur (Koşulsuz).
• Öğrenilmemiş pekiştireçler’dir, genel olarak aynı etkiyi yaratır.
• Örnekler;
  • Yiyecek
  • İçecek
  • Sağlık
  • Gürültü
  • Temiz Hava
  • Radyasyon
  • Elektrik Şoku
  • Baş Ağrısı

---

İkincil Pekiştireçler

• Doğuştan gelmezler, sonradan kazanılmış ya da öğrenilmiştir.
• Klasik koşullanmada koşullu uyarıcıya karşılık gelir.
• Örnekler;
  • KPSS’yi Kazanmak
  • Kupa Almak
  • Küfür Etmek
  • Yüksek Not
  • Düşük Not

İkincil Pekiştireçler 4’ ayrılırlar;

• Sosyal Pekiştireç; onaylanmak, sosyal hayatta beğenilmek, yer edinmek.
• Psikolojik Pekiştireç; duygusal olarak rahatlatan kavramlar, sohbet etmek, dertleşmek.
• Etkinlik Pekiştireç; sinemaya gitmek, oyun oynamak.
• Sembolik Pekiştire; jeton mantığına dayanır, yıldız, kurdelelerin ödül ile ilişkilendirilmesi.

2. Anlamlarına Göre Pekiştireçler

Olumlu Pekiştireç (+)

• Ortama girdiğinde organizmada hoşa giden etki yaratır ve ödül anlamı taşır.
• Ortamdan çıktığında organizmayı rahatsız eder ve ceza anlamı taşır.

Olumlu Pekiştireçler 2’ye ayrılır;

• Birincil Olumlu Pekiştireç; yiyecek, içecek, sağlık, temiz hava, uyku.
• İkincil Olumlu Pekiştireç; ödül alma, KPSS kazanmak, birinci olmak.

---

Olumsuz Pekiştireç (-)

• Ortama girdiğinde organizmayı mutsuz eder ve ceza etkisi yaratır.
• Ortamdan çıktığında organizma rahatlar ve ödül etkisi yaratır.

Olumsuz Pekiştireçler 2’ye ayrılır;

• Birincil Olumsuz Pekiştireç; kirli hava, hastalık, baş ağrısı, radyasyon, elektrik şoku.
• İkincil Olumsuz Pekiştireç; düşük not almak, beğenilmemek, hakaret, küfür.