- Jean Piaget
- Lawrance Kolhberg
- Carol Gilligan
- Sigmund Freud
Jean Piaget
Bilişsel gelişim ile ahlak gelişimi birbirine paraleldir.
Dönemler birbirini sırayla takip eder.
Bir dönem yaşamadan diğerine geçilmez.
Piaget ve Ahlak Gelişimi
1. Ahlak Öncesi Dönem (0 – 6 Yaş)
- Ahlak gelişimi yoktur.
- Egosentetiktir.
- Kuralların farkında değildir.
- Sadece doğru ve yanlışı ayırt eder.
- Davranışları değerlendiren hasarın büyüklüğüne ve sonuca bakar.
- Niyetler dikkate alınmaz.
2. Ahlaki Gerçekçilik, Heterenom Ahlak, Dışa Bağımlı Ahlak (6 – 10 Yaş)
- Kuralların farkına varılır.
- Kurallar sabit, değişmez ve herkes için geçerlidir.
- Kurallar sorgulanmadan kabul edilir.
- Kuralların dışın asla çıkılmaz.
- Kural ihlali mutlaka cezayı gerektirir.
- Davranışı değerlendirirken hasarın büyüklüğüne ve sonuca bakılır.
- Niyetler dikkate alınmaz.
3. Ahlaki Özerklik, Göreceli Ahlak, Otonom Ahlak (10 Yaş ve üzeri)
- Kurallar artık sabit ve değişmez değildir.
- Kurallar evreyebilir.
- Kendine has bir ahlak sistemi ortaya koyar.
- Göreceli ahlak benimsenir.
- Davranışın sonucuna değil, niyete bakılır.
- Niyetler dikkate alınır.
Lawrance Kolhberg ve Ahlak Gelişimi
1. Gelenek Öncesi Dönem (4 – 9 Yaş)
Bu dönemde İD baskındır.
a) İtaat – Ceza
- Bireysel menfaat ön plandadır.
- Önemli olan ceza almak ya da almamaktır.
- Kişinin ceza alma ihtimali varsa kurallara itaat eder, eğer kişi ceza almayacaksa kuralları ihlal eder.
- Niyetler dikkate alınmaz.
- Cezayı göze alamaz.
b) Saf Çıkarcı (Araçsal İlişkiler, Pazaryeri Ahlakı)
- Bireysel menfaat ön plandadır.
- İlk defa başka insanlarında menfaati olduğunun farkına varılır.
- Karşılıklılık ilkesi içerisinde kurallar ihlal edilir (Sen beni gör, ben de seni göreyim).
- Kişi kar – zarar mantığı güder, eğer menfaati alacağı cezadan daha fazlaysa kuralları ihlal eder.
- Maddi menfaat vardır.
2. Geleneksel Dönem (9 – 14 Yaş)
Bu dönemde Süperego baskındır.
a) İyi Çocuk Eğilimi (Kişiler Arası Uyum)
- Bu dönemde bireyin değil grubun menfaati ön plandadır.
- Kişi grupta onaylanmak ve gruptan dışlanmamak adına, grubun çıkarlarına uyum sağlar.
- Bu gruplar, aile, tanıdıklar, komşular, arkadaşlar vb. olabilir.
- Manevi menfaat (Sosyal onay) vardır.
b) Kanun – Düzen
- Birey ya da grup çıkarları değil, yasalar her şeyin üzerindedir.
- Sözlü ya da yazılı kuralların hepsi kapsanır.
- Kuralların dışına asla çıkılmaz.
- Kuralları ihlal edenler ceza görmelidir.
- Kurallar, herkes için geçerlidir.
- Görev tanımı dışına asla çıkmazlar.
3. Gelenek Ötesi Dönem (14 Yaş ve üzeri)
Bu dönemde ego baskındır.
a) Sosyal Sözleşme
- Kurallar artık değişebilir.
- Toplumsal konsensüs (Uzlaşım) ile kurallar esnetilebilir.
- Eğer bir kural toplum menfaatine uygun değilse o kural mutlaka değişmelidir.
- Sivil toplum çalışmaları sosyal sözleşme evresine girer.
b) Evrensel Ahlak
- Artık yasalar değil insan yaşamı her şeyin üzerindedir.
- Temel yaşama hakları adalet, özgürlük, eşitlik her durumda güvence altına alınmalıdır.
Carol Gilligan
Lawrance Kolhberg’in öğrencisidir.
Kolhberg çalışmasını sadece erkeklerle yapmıştır, öğrencisi Gilligan, çalışmayı kadınlarla yapmıştır.
Gilligan’ın çalışması göre 3 dönem vardır;
- Bencillik Dönemi; kadınlar kendi istediklerini yaparlar.
- Fedakârlık Dönemi; kendilerini feda eder, adarlar.
- Ahlak Sevgisi Dönemi; ahlaki değerlere uygun şekilde davranırlar.
Sigmund Freud
Konu başında sıraladığımız 4 uzmandan, ahlaki gelişimin 3 – 6 yaş arasında başladığını söyleyen tek kuramcıdır. Bu teorisini 3 – 6 yaş arasında süperego gelişimi iddasına dayandırır.
İlk Yorumu Siz Yapın