Beşerî Coğrafya – Yerleşme

2. Yerleşme

• Anadolu’daki ilk yerleşim yerleri; Antalya (Karain marağası), İstanbul (Yarımburgaz mağarası).
• Anadolu’daki ilk köy; Diyarbakır (Çayönü).
• Anadolu’daki ilk şehir; Konya (Çatalhöyük).
• Anadolu’daki ilk ticaret kenti; Kayseri (Kültepe).
• Dünya’nın ilk inanç, tapınak, medeniyet kenti; Şanlıurfa (Göbeklitepe).
• Anadolu’nun son yerleşim alanı; Doğu Karadeniz’dir.

---

Kır Yerleşmeleri

Köy

• 442 sayılı kanuna göre kurulan, nüfusu 2000’den olan en küçük idari birimdir.
• Muhtar ve ihtiyar heyeti idaresindedir.

---

Köyaltı

• İdari olarak köye bağlı olan daha küçük yerleşmelerdir.
• Hayvan otlatma, tarla parselinin uzakta olması ve benzeri durumlardan dolayı oluşurlar.
• Kalıcı; tarım amacıyla yapılan (Mezra, Divan, Çiftlik, Mahalle).
• Geçici; hayvancılık amacıyla yapılan (Oba, Yayla, Ağıl, Kom veya Dam).

---

Kent Yerleşmeleri

Nüfusu 20.000 ve üzeri olan yerlerdir.

Nüfusa Göre Kentler

• İstanbul (15,52 Milyon)
• Ankara (5,50 Milyon)
• İzmir (4,32 Milyon)
• Bursa (2,99 Milyon)
• Antalya (2,42 Milyon)

Fonksiyona Göre Kentler

• Tarım; Yozgat, Rize, Söke.
• Sanayi; Kocaeli, Karabük, Kırıkkale.
• Eğitim; İstanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir.
• Ticaret; İstanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir, Kayseri, Gaziantep.
• Askeri; Sarıkamış, Burdur, Kırkağaç.
• İdari; Ankara.
• Maden; Batman, Zonguldak, Elâzığ, Tavşanlı, Seydişehir.
• Liman (Ulaşım); Mersin, Samsun, İzmir, İstanbul.
• Turizm; Alanya, Antalya, Nevşehir, Van.

---

Dokusuna Göre Yerleşmeler

Toplu Dokuda Yerleşimler

• Evler bir arada bulunur.
• Bir su kaynağının etrafında toplanılmıştır.
• Arazi yapısı düzdür.
• Karasal kurak yerlerde görülür.
• Türkiye’nin Paris modelli tek dairesel yerleşmesi Aydın Atça kasabasıdır.

---

Dağınık Dokuda Yerleşimler

• Arazi yapısı engebelidir.
• Su kaynakları boldur.
• En yaygın Karadeniz’dedir.
• Kamu hizmetleri yaygınlaşamaz.

---

Çizgisel Dokuda Yerleşimler

• Bir yol boyu veya akarsu boyu yerleşmedir.
• Düzce bir yol boyunca yerleşmedir, Amasya bir akarsu boyunca yerleşmedir.

---

Mesken Tipleri

Ahşap Meskenler

• Karadeniz’de yaygındır.
• Ham madde boldur.
• İklim nemlidir, ahşap nem çeker.
• Yangın riski yüksektir.

---

Kerpiç Meskenler

• Karasal yerlerde yaygındır.
• Kerpiç ev yazın serin, kışın sıcak tutar.
• Güneydoğu Anadolu’da yaygındır.
• Depremde hasar riski yüksektir.

---

Taş Meskenler

• Karstik (Kireç Taşı), en yaygın Akdeniz’dedir.
• Bazalt, en yaygın Erzurum – Kars çevresindedir.
•  Andezit, en yaygın Ankara çevresindedir.
• Tüf, en yaygın Nevşehir’dedir.

---

Hımış Meskenler

• Ahşap + Taş + Kerpiç birleşiminden oluşan meskenlerdir.
• Depreme dayanıklı meskenlerdir.
• Kütahya’da ortaya çıkmıştır.
• En yaygın Kastamonu, Amasya ve Tokat çevresindedir.
• Safranbolu ve Beypazarı evleri örnekleridir.

---

Diğer Mesken Tipleri;

• Prefabrik Mesken
• Betonarme Mesken
• Çelik Konstrüksiyon Mesken

Not: kar yağışı fazla olan yerlerde çatılar diktir ve sacdan yapılır (Karadeniz ve Doğu Anadolu).